TBMM iç tüzüğünde son viraj; terminoloji değişiyor, hükümet yerine yürütme monte ediliyor

TBMM’nin 1 Ekim’de yasama yılı açılışından sonra kısa bir sürede çıkarılması beklenen Meclis iç tüzüğü taslağında, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine göre terminoloji değişikliği yapılırken, muhalefetin konuşma süresini kısıtlayan düzenlemenin de yolu açılıyor.

Edinilen bilgiye göre taslakta, konuşmalarda ve verilen önergelerde ırkçı, insanlık onurunu zedeleyen, hoşgörüsüz kelimeler ‘düzen bozucu’  kapsamına alınıyor. Komisyonda şahsiyetle uğraşan, düzeni bozan kişilere uyarma cezası verme hakkı, Meclis Başkanı’nın disiplin cezası gerektiren fiili tespit etmesi durumunda hazırlanan bir tezkereyle Genel Kurul’a sunulacak.

Taslakta, yürütme temsilcilerinin komisyon ve genel kurulda yer almalarına dönük adımlar dikkati çekiyor. TBMM tatile girmeden önce yasalaşan Bedelli askerlik gibi düzenlemelerin komisyon aşamasında yürütme temsilcilerinin olmaması nedeniyle  merak edilen bir bir çok konu muhatap sorunu yüzünden ortada kalmıştı.

CHP’den MYK’ya ‘iç tüzük’ sunumu

AKP’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunduğu iç tüzük taslağını önümüzdeki süreçte muhalefet partilerine sunacağı belirtiliyor. Bu çalışmaları yakından izleyen CHP’nin dün yapılan MYK toplantısına   yeni bir iç tüzük çalışması sunduğu belirtiliyor.

AKP’nin taslağında neler var?

-550 olan milletvekili sayısı anayasa değişikliği çerçevesinde 600’e çıkarılıyor.

-Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların atandıktan sonraki ilk birleşimde ant içmeleri düzenleniyor.

-Başkanlık Divanı seçimlerinde yasama döneminde yapılan ikinci seçimde seçilenlerin görev süresinin üç yıl olmasına ilişkin hüküm “yasama dönemi sonu” olarak değiştiriliyor. (Hazırlanan diğer bir alternatifte Başkan dahil Başkanlık Divanı üyelerinin 18’i geçemeyeceği düzenleniyor) Halen Divanda Başkan dahil 21 üye bulunuyor)

-Başkanlık Divanı’nda siyasi partilerin temsili için siyasi partilere düşen rakamların TBMM Başkanı’nca Danışma Kurulu’na diğer siyasi parti gruplarına bildirilmesi düzenleniyor. Hesaplama yüzde oran üzerinden değil üye sayısı üzerinden yapılacak. Ayrıca, TBMM’de en fazla milletvekiline sahip siyasi partinin iki TBMM Başkanvekili ile temsil edilmesi öngörülüyor. ((Mevcut düzenlemede salt çoğunluğa sahip siyasi parti iki TBMM Başkanvekili alabiliyordu)

-Meclis İdare Amirlerinin görev tanımında yer alan “muhafız taburu” ifadesi çıkarılıyor.

Muhalefete gurup önerisi sınırlaması

-Her siyasi parti grubuna, haftada en fazla bir grup önerisi sunabilme hakkı tanınıyor. Hazırlanan diğer bir alternatifte grup önerisi üzerinde yalnızca öneri sahibi partinin konuşmasına olanak tanınıyor.

-TBMM Komisyonlarının gerektiğinde isimlerinin değiştirilebileceği kayıt altına alınıyor. Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu kaldırılıyor. Turizm, Milli Eğitim Komisyonuna, ulaştırma ve şehircilik ise Çevre Komisyonu’na aktarılıyor. Sanayi Komisyonu’nun ismine “Gümrük ve Ticaret”, Tarım Komisyonu’nun ismine “Su İşleri” ekleniyor.

-Danışma Kurulu önerisiyle TBMM Genel Kurulu’nda kanun tekliflerini görüşmek üzere teklif süresince komisyonlar oluşturulmasının önü açılıyor. (Hazırlanan diğer bir alternatife göre komisyon sayısı 9’a düşüyor. Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri, Eğitim, Çevre, Sağlık, Tarım ve Sanayi Komisyonları kaldırılıyor. Başkanlık Divanı’nın önerisiyle yeni komisyonların kurulması öngörülüyor. Bütçe Komisyonu’nun üye sayısı 30’dan 40’a çıkartılıyor)

Komisyonlara yedek vekillik önlemi

-Komisyon üye sayılarının her siyasi parti grubunu temsil edecek biçimde belirlenmesi öneriliyor. Hazırlanan diğer bir alternatife göre siyasi parti gruplarına komisyon üyeleri istifa etmeden de komisyon üyelerini değiştirme hakkı veriliyor. Siyasi parti gruplarının asıl üyelerin yarısı kadar yedek üye belirlemesi, yedek üyelerin asıl üyelerin olmaması durumunda komisyon toplantılarına katılması düzenleniyor.

- Yedek üyeliğe ilişkin hazırlanan alternatif çerçevesinde komisyon üyeliklerinde boşalma olması durumunda, yedek üyelerden tamamlanması öngörülüyor. Komisyonlardaki oranların değişmesi durumunda, ilgili siyasi partinin 1 hafta içinde üyeliği düşecek milletvekilini bildirmemesi durumunda, Meclis Başkanlığı kura ile bir üyeliği düşürüyor.

-İlgili maddede “tasarı” ve “kanun hükmünde kararname” ifadesi ayıklanarak, teklif ve OHAL dönemindeki cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin komisyonlara sevki düzenleniyor.

Komisyonlarda konuşma süresine ayar

- Komisyonlarda söz alma başlıklı maddede “hükümet temsilcisi” ifadesi çıkarılıyor. Hazırlanan alternatifte, teklifin tümü üzerinde siyasi parti gruplarına, teklif sahibine ve hükümet temsilcisine 20, komisyon üyelerine 10, komisyon üyesi olmayan milletvekilleri, uzmanlar ve STK temsilcilerine 5 dakika konuşma süresi tanınıyor.

-Hazırlanan alternatif taslakta “Kanun Tekliflerinin Komisyonlarda Görüşülmesi” başlıklı yeni bir madde ihdas ediliyor.

-Komisyonların kendilerine havale edilen işlerde ve esas komisyon olarak görüştükleri kanunların uygulanmasını takip etmek amacıyla alt komisyon kurabilmeleri düzenleniyor. Hazırlanan bir diğer alternatifte komisyonların yılda bir kez cumhurbaşkanı yardımcısı ya da ilgili bakanı dinlemek için toplantıya çağırabileceği, bu toplantının basına açık olabileceği belirtiliyor.

-Hazırlanan bir diğer alternatifte, 45 gün içinde görüşülmeyen kanun tekliflerinin TBMM Genel Kurulu’nda değil ilgili komisyonda görüşülmesi öngörülüyor. Komisyonların gündeme alma başvurularını görüşmek için ayda en az iki kez toplanması planlanıyor.

Hazırlanan bir diğer alternatifte 45 günlük süre içinde görüşülmeyen kanun tekliflerini sahibine ilk komisyon toplantısının başında söz hakkı verilmesi planlanıyor.

Cumhurbaşkanlığına bildirim

-Hazırlanan bir alternatifte kanun tekliflerinin Cumhurbaşkanlığı’na gönderilmesi ve Cumhurbaşkanlığı’nın 10 gün içinde mütalaasını bildirmesi düzenleniyor.

-Hazırlanan alternatifte Komisyon Başkanı’na, komisyonda şahsiyatla uğraşan, düzeni bozan kişilere uyarma cezası verme hakkı, Meclis Başkanı’nın disiplin cezası gerektiren fiili tespit etmesi durumunda tezkereyle durumu Genel Kurul’a bildirmesi düzenleniyor. Komisyon konuşmalarında insanlık onurunu zedeleyen ırkçı ve yabancı düşmanı kelimelerin düzen bozucu hareket sayılması öngörülüyor,

-Hazırlanan alternatifte Esas Komisyon tarafından Genel Kurul’da görüşmelerin 48 saat geçmeden yapılmasının istenmesi durumunda görüşmeden işaret oyuyla karar verilmesi düzenleniyor)

Serbest tartışma

Hazırlanan alternatif yeni madde ihdasıyla Danışma Kurulu’nun önerisi, Genel Kurul’un onayıyla her yasama yılında üç birleşimden fazla olmamak kaydıyla iki saat serbest tartışma görüşmesi yapılması öngörülüyor. Milletvekillerine yerlerinden iki dakika söz verilmesi, cumhurbaşkanı yardımcısı ya da bakanların 20 dakika kürsüden konuşmaları planlanıyor.

-“Hükümetin temsili” başlıklı madde “Kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin açıklamaları” olarak değiştiriliyor. Kamu kurum ve kuruluşların temsilcilerine Genel Kurul’da açıklama yapma hakkı, bunun esaslarının da Başkanlık Divanı’nca belirlenmesi planlanıyor. Sayıştay Başkanı’na tanınan açıklama yapma hakkı kaldırılıyor. Hazırlanan bir diğer alternatifte, kamu kurum ve kuruluşlarının yerinden açıklama yapabilmesi, Sayıştay Başkanı, Sayıştay Daire Başkanı, Sayıştay üyesi ve Kamu Baş denetçisi’nin açıklama yapabilmesi öngörülüyor. Hazırlanan bir diğer alternatifte, her görüşmede başından sonuna kadar yürütme adına cumhurbaşkanı yardımcısı, bakan veya üst kademe kamu yöneticilerinin hazır bulunabilmesi olanaklı hale getiriliyor.

Başkanın yetkisine bırakılıyor

-Usul tartışması açılması talebini yerine getirmek başkan takdirine bırakılıyor. Hazırlanan bir alternatifte, Başkana usul hakkında söz alan üyenin hakkını kötüye kullanması durumunda birleşim sonuna kadar konuşmaktan men etme yetkisi veriliyor.

Düzen bozucu hareket

-İçtüzük’ün 65. ve 66. Maddeleri “Görüşmelerde Genel Düzen” başlığı altında birleştiriliyor. Genel Kurulda yapılan konuşmalarda ve verilen önergelerde ırkçı, insanlık onurunu zedeleyen, hoşgörüsüz kelimeler kullanılması düzen bozucu hareket olarak tanımlanıyor.

Komisyon şerhleri iade edilebilecek

-Komisyon raporlarına eklenen şerh ve ek görüşlerde kaba ve yaralayıcı sözler varsa yazıların sahibine iade edilmesi yetkisi Komisyon Başkanı’na veriliyor.

Değişiklik önergesi verilmeyecek

-Hazırlanan taslakta, teklifin görüşmelerine başlanmasından sonra değişiklik önergesi verilememesi, teklif metninde değişiklik yapılması zaruri hallerde, komisyonun salt çoğunluğunun katılımıyla teklifin komisyona geri çekilmesinin yolu açılıyor.

İç tüzük usul komisyonu kurulması

-Temel kanunun genel kurulda görüşülme süresi, konuşma süresi, verilecek değişiklik önergelerinin sayısı İçtüzük Usul Komisyonu’nca o işe özgü olarak Genel Kurul’a önerilebilecek. İçtüzük Usul Komisyonu, TBMM Başkanı başkanlığında, TBMM Başkanvekilleri ve siyasi partilerin birer grup başkanvekilinden oluşacak.

Yazılı soru önergelerinde kritik düzenleme

-Yazılı soru önergelerinin süresi içinde yanıtlanmaması durumunda Meclis Başkanı’na verilen ilgili bakanlara dikkat çekme yazısı gönderme sorumluluğu kaldırılıyor. Hazırlanan bir diğer alternatifte, Başkanın dikkat çekme yazısı gönderme sorumluluğu kalırken, başkana süresi dahilinde önergelere yanıt vermeyen cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların isimleri ve yanıtlamadığı soru sayılarını her ayın ilk Salı günü Genel Kurul’un bilgisine sunması ve soru önergeleri yanıtlanmayan 10 milletvekiline 2 dakika süre verilmesi öngörülüyor.

Hazırlanan bir diğer alternatifte süresi içinde cevaplandırılmayan önergelerin 15 gün içinde cevaplandırılması için ilgili bakanların uyarılması, cevaplanmayan soruların ilgili ihtisas komisyonlarında ya da kurulacak Daimi Denetim Komisyonu’na havale edilmesi, ilgili komisyon başkanının 15 gün içinde soru sahibi milletvekili ile soru yöneltilen cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları toplantıya çağırması öngörülüyor.