Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) çocuk yoksunluğuna ilişkin olarak bir rapor yayımladı. Avrupa Birliği’nin (AB) yoksunluk tanımına göre 2017 yılında Türkiye’de yaklaşık her üç çocuktan birinin şiddetli maddi yoksunluk çeken hanelerde yaşadığı belirtilen raporda; Türkiye'nin, Avrupa ülkeleri arasında en şiddetli maddi yoksunluğun yaşandığı ülke olduğu saptaması yapıldı. 2016 yılından 2017 yılına Güney Doğu Anadolu ve Batı Anadolu Bölgesi'ndeki çocukların yoksunluk oranlarında artışlar olduğu değerlendirmesi yapılan rapora göre diğer bölgelerde yoksun çocuk oranları azaldı.
BETAM'ın araştırmasında AB İstatistik Ofisi'nin tanımladığı maddi yoksunluk ölçütleri esas alındı. Bu ölçütlere göre, şiddetli maddi yoksunluk, "Bireylerin hayatlarına düzgün bir şekilde devam edebilmeleri için gerekli olan çeşitli ihtiyaçların zorunluluktan yerine getirilememesi olarak" tanımlanıyor. Bu ölçüte göre kira ve faturaların ödenmesi, evin ısınma ihtiyacının yeterince karşılanması, beklenmeyen harcamaların karşılanması, her iki günde bir et, balık ya da protein eşdeğer gıdalarının tüketilebilmesi, evden uzakta bir haftalık tatil masrafının karşılanması, bir arabaya, bir çamaşır makinesine, bir renkli televizyona ve bir telefona sahip olunması (cep telefonu da dahil), olarak belirlenen dokuz kriterden dördünü yerine getiremeyen hanelerde yaşayan bireylerin şiddetli maddi yoksunluk içerisinde olduğu kabul ediliyor.
Grafik: 0-15 Yaş grubundaki çocukların şiddetli maddi yoksunluk oranları (yüzde), 2016-2017
TÜİK verileri kullanılarak yapılan değerlendirmede, Türkiye'de şiddetli maddi yoksunluğun özellikle birkaç kalemde yoğunlaştığı belirlendi. Rapora göre Türkiye'deki çocukların yüzde 40,9’u son 12 ay içerisinde ev kirasını, elektrik, su, gaz ve kredi kartı faturalarını planladığı gibi ödeyemeyen hanelerde yaşıyor. Beslenme ihtiyacının yeterince karşılanamadığı hanelerde yaşayan çocukların oranı da yüzde 37,8.
Türkiye’de yaşayan çocukların yüzde 66,3’ü evden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayamayan hanelerde yaşıyor. 2016 yılı verileri ile kıyaslandığında, tatil yapamayan çocukların oranında 4.4 puanlık bir azalma görülüyor. Çocukların yaşadığı hanelerin yüzde 44,1’i otomobil sahibi değil.
Türkiye’de yaşayan 0-15 yaş aralığında yaklaşık 20 milyon çocuğun 7 milyonundan fazlası maddi yoksunluk içerisinde yaşıyor. Bu çocukların yarısından fazlasının Akdeniz, Orta Doğu, Kuzey Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde yaşadığı görülüyor. Bu bölgelerde maddi yoksunluk oranları Türkiye ortalaması olan yüzde 34,6'nın üzerinde. Çocuk maddi yoksunluğunda en yüksek orana sahip bölge yüzde 59,3 ile Güney Doğu Anadolu. Bu bölgede ikamet eden 10 çocuktan 6’sı şiddetli maddi yoksunluk içinde yaşıyor.
Türkiye’nin batı bölgelerinde şiddetli maddi yoksunluk oranı görece azken, şiddetli çocuk yoksunluğunun en az olduğu Doğu Marmara Bölgesi'nde bu oran yüzde 16,6. Şiddetli çocuk yoksunluğunun en yüksek olduğu Güney Doğu Anadolu ile en düşük olduğu Batı Anadolu arasında 42,7 yüzde puanlık ciddi bir fark söz konusu. Raporda, çocuklarda maddi yoksunluk açısından bölgeler arası uçurumun başlıca nedeninin, bölgelerde medyan gelirler arasındaki mevcut devasa farklılık ve doğu bölgelerinde hanelerin ortalama çocuk sayısının yüksekliği olduğu belirtildi.
2016’dan 2017’ye şiddetli maddi yoksunluk değişimleri karşılaştırıldığında, Batı Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde artış kaydedildiği buna karşılık diğer bölgelerde düşüşlerin gerçekleştiği görülüyor. Bölgesel verilerde Güney Doğu Anadolu’da (3,9 puan) yaşanan yüksek yoksunluk artışı dikkati çekerken Batı Anadolu’da yaşanan artış 0,8 puan ile sınırlı.
Rapora göre, Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde yaşanan yüksek artışın arkasında yatan çarpıcı etken beklenmeyen harcamaları karşılayamayan hanelerin oranındaki artış. Güney Doğu Anadolu’da beklenmeyen harcamaların karşılanamadığı hanelerde yaşayan çocukların oranı 2016’da yüzde 53,3 iken 2017’de 8 puan artarak yüzde 61,3’e yükseldi.
Batı Anadolu’da yaşanan sınırlı artışın büyük oranda kira ve faturaların karşılanamamasından kaynaklandığı görülüyor. Batı Anadolu’da kira ve faturaların ödenemediği hanelerde yaşan çocukların oranı 2017’de 3,5 puan artarak yüzde 32,3’e yükseldi.
Batı Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri'nde maddi yoksunluk içinde yaşayan çocukların oranlarındaki iyileşmeler dikkati çekiyor. 2016’dan 2017’ye yoksun çocukların oranı Batı Karadeniz’de 10,3 puan, Akdeniz’de 11,1 puan azalarak sırasıyla yüzde 23’e ve yüzde 36,6’ya geriledi.
Çocuk yoksunluğunun gerilediği diğer bölgelerde ise neredeyse tüm kalemlerde iyileşmeler dikkati çekiyor. Son olarak çocuk maddi yoksunluğunun yüzde 39,7’den yüzde 35,6’ya gerilediği Orta Anadolu Bölgesi'nde kira ve faturalarını ödeyemeyen hanelerde yaşayan çocukların oranı yüzde 46,2 ‘den yüzde 38,3’e geriledi.
