Türkiye'nin Koronavirüs salgını sonrası normalleşme takvimiyle ilgili hangi seçenekler konuşuluyor?

Ayşe Sayın
BBC Türkçe, Ankara

Hükümet, Koronavirüs salgınında ölüm ile günlük vaka sayısının düşüşe geçmesi ve iyileşen hasta grafiğinin yükselmeye başlamasını dikkat alarak normalleşme takvimi üzerinde yoğun bir çalışma yürütüyor.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın koordinasyonunda tüm bakanlıklardan gelen veriler ile normalleşme takviminin oluşturulması; hafta başında yapılacak kabine toplantısında takvime son biçimi verildikten sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kamuoyuna açıklaması planlanıyor.

Türkiye, ilk Koronavirüs vakasının açıklanmasının hemen ardından 12 Mart'ta bir dizi önlemi aşamalı olarak devreye soktu.

İlk ve orta dereceli okulların tatil edilmesinden seyahat sınırlamasına, eğlence yerleri, kafe, kuaför, spor salonlarının kapatılması, 20 yaş altı ve 65 yaş üstüne sokağa çıkma yasağına kadar bir dizi önlem yaşama geçirildi.

Ayrıca 30 büyükşehir ve Zonguldak'ta hafta sonları ve resmi tatillerde sokağa çıkma yasağı uygulaması sürdürülüyor.

Nisan ayının sonlarına doğru vaka ve günlük ölüm sayılarındaki düşüş ve buna karşılık olarak iyileşme oranları dikkate alınarak kısıtlamaların kaldırılmasına dönük eylem planı için çalışmalar sürdürülüyor.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın koordinasyonunda yürütülen normalleşme takvimi, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu'nun önerileri doğrultusunda hazırlanıyor. Erdoğan başkanlığında yapılan kabine toplantısı ve AKP'nin salı günü yapılan MYK toplantısında da ele alınan normalleşme takvimiyle ilgili simülasyonlar yapılırken olumlu veriler gelse de "temkinli" bir süreç planlanıyor.

3 aşamalı geçiş planı

Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu'nun önerileri esas olmakla birlikte, salgın nedeniyle kademeli olarak uygulamaya konulan kısıtlamaların yine kademeli şekilde kaldırılması düşünülüyor.

Bu kapsamda 3 aşamalı bir takvim öngörülüyor.

Buna göre normalleşmeye dönük ilk adım 28 Mayıs-18 Haziran'ı kapsayacak şekilde planlanıyor.

Bir anlamda "deneme süreci" olarak görülen bu dönemde, daha çok turizm sektörüne dönük kısıtlamaların kaldırılması, sınırlı olarak şehirler arası uçuşlara izin verilmesi düşünülüyor.

Salgının yayılma hızında bir artış olmaması halinde ikinci aşamaya geçilecek.

İkinci aşamada 30 büyükşehirde seyahat kısıtlamasının kaldırılması, kafe, restoranların açılması, salgının kontrol altına alındığı ülkelerden başlamak üzere uluslararası uçuşların başlaması dahil bir dizi alanda normalleşme hedefleniyor.

Takvimin üçüncü aşamasını da örgün eğitimin yeniden başlayacağı ve yaşamın normale döneceği Eylül-31 Aralık dönemi oluşturuyor. Ancak bu takvimleme, "Her şeyin iyiye gideceği" senaryosuna göre yapılıyor ve virüsle ilgili "ikinci dalga" riski görülmesi halinde her an revize edilebilecek.

Yeni normal: Sosyal mesafe, maske, hijyen

Hazırlık çalışmaları sürdürülen normalleşme planında bazı kısıtlamaların kademeli olarak esnetilmesinin planlanmasına karşın sosyal mesafe ve maske ile hijyen önlemlerinin; salgın Türkiye ve dünyada tümüyle etkisini yitirene kadar veya etkili bir aşı bulunana kadar "yeni normal" olarak kabul edileceği belirtiliyor.

Normalleşme, vaka sayısı az olan yerlerden başlayacak

Kısıtlamaların kaldırılmasındaki bir başka kıstas ise vaka yoğunluğu olacak. Buna göre kısıtlamalar vaka sayısının en az olduğu yerlerden başlayarak kaldırılacak.

Salgının yayılma kaynağı olarak değerlendirilen ve vaka sayısının en yoğun olduğu İstanbul'un da aralarında bulunduğu yerlerde ise en son kaldırılması yöntemi izlenecek.

İl pandemi kurulları etkin bir şekilde devreye sokulacak ve o nedenle de normalleşme süreci illere göre farklılık gösterebilecek.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca bu konuda, "Önümüzdeki dönem daha az vaka görülen bazı illerimizde tedbirleri biraz daha gevşetebiliriz. Bu tamamen önümüzdeki dönem vaka seyrine göre konuşulabilecek. Bilim Kurulu'nun da bu anlamda önerisini göz önüne alarak yol alabileceğiz" açıklaması yaptı.

Bu süreçle ilgili, "Virüs, kaynak olan metropollerden, Türkiye'nin en ücra köşelerine yayıldı. O nedenle öncelikle küçük yerlerde hayat normale dönecek. Bir anlamda tersine bir süreç işleyecek ve hedeften kaynağa doğru önlemler esnetilecek" değerlendirmesi yapılıyor.

Bayramda sokağa çıkma yasağı

Üzerinde çalışılan takvime göre 31 ilde sokağa çıkma yasakları 28 Mayıs'a kadar devam edecek. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 1 Mayıs İşçi Bayramı'ndan sonra Ramazan Bayramı'nda da ilk kez sokağa çıkma yasağı uygulanması planlanıyor.

Bayram ziyaretlerinin önüne geçmek için şehirlerarası seyahat yasağı da sürdürülecek. Bayramda ziyaret trafiğinin artacağı, geleneksel olarak el öpme, öpüşme geleneğinin risk olacağı değerlendirildi.

BBC Türkçe'ye konuşan AKP'li bir yönetici ne kadar dikkat edilse de geleneksel olarak öpüşme ve sarılmaların olacağını belirterek, "Bu durum bulaşı patlatır. Bu bayramı bayram yapmanın en güzel yolu, bayramı karantinada geçirmek. O nedenle de 23 Nisan, 1 Mayıs gibi Ramazan Bayramı'nda da sokağa çıkma yasağı uygulanacak" bilgisini paylaştı.

Salgın sonrası toplu ibadete kapatılan camilerde, topluca bayram namazı da kılınmayacak. Bu illerde sokağa çıkma yasağı uygulaması, 28 Mayıs'tan sonra salgının seyrine göre kaldırılabilecek.

65 yaşa sokak izni olacak mı?

21 Mart'tan bu yana sokağa çıkma yasağı uygulanan 65 yaş üzerindeki yurttaşlar için "sokak izni" verilmesi tartışılıyor.

Ancak daha önce bu konuda hazırlık yapılmasına karşın Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu'nun sıcak bakmaması nedeniyle izin verilmemişti.

20 yaş altı ve 65 yaş üstüne dönük sokağa çıkma yasağının mayıs ayı sonuna kadar sürmesi planlandığı için hafta başında yapılacak kabine toplantısında yakın mesafeye çıkmak koşuluyla 65 yaş üstüne sokağa çıkma izni verilebileceği belirtiliyor.

Sınavlar ertelenecek mi?

Koronavirüs salgını nedeniyle 16 Mart'tan bu yana ilk, ortaöğretim ile üniversiteler uzaktan eğitim veriyor. YÖK, salgın nedeniyle üniversitelerde bu yıl bahar yarıyılında örgün eğitim yapılmayacağını açıklamıştı. Milli Eğitim Bakanlığı da daha önce 30 Nisan olarak açıkladığı uzaktan eğitimin 31 Mayıs'a kadar sürdürüleceğini açıkladı.

Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, çarşamba günü CNN Türk televizyonuna yaptığı açıklamada normalleşme sürecinin beklendiği şekilde devam etmesi halinde okulların 1 Haziran'da açılabileceğini söyledi.

20-21 Haziran tarihlerinde yapılması planlanan Yükseköğretim Sınavı, salgın nedeniyle 25-26 Temmuz'a ertelenmişti. Ancak 7 Haziran'da yapılacak liseye giriş sınavının zamanında yapılması kararlaştırılmıştı. Salgın nedeniyle sosyal mesafe kuralının uygulanması planlanırken, sınav tarihiyle ilgili açıklama Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapılacak. LGS'ye girecek öğrenciler için sokağa çıkma yasağı kaldırılmazsa sınavların ertelenebileceği belirtiliyor.

Otellere koşullu izin

Sektörler bazında normalleşmenin öngörüldüğü sektörlerin başında turizm sektörü geliyor.

Bu kapsamda 28 Mayıs'tan itibaren, butik oteller ya da ailelerin kiralayabileceği apart otellerin açılmasına izin verilmesi planlanıyor. Sosyal mesafe kurallarına uygun müşteri kabulü yapacak olan otellerde açık büfe veya toplu etkinlikler yasak olacak.

Kuaförlere sınırlı izin

Salgının bulaşma riskini artırdığı için ilk kapatılan yerlerden kuaför, restoran, kafelerin de belli sınırlamalarla yeniden açılması planlanıyor. Kuaförler için randevuyla çalışma, sosyal mesafe ve hijyen koşullarına uyulması koşuluyla belli saatlerde izin verilmesi düşünülüyor. Restoran-kafe gibi yerler ise masalar arasında sosyal mesafe kuralı korunarak ve en fazla 4 kişinin aynı masada oturabilmesi koşuluyla hizmet vermesi seçeneği değerlendiriliyor.

Kendi aldıkları kararla hizmeti durduran AVM'lerin de ağırlıklı olarak haziran ayından itibaren açılacağı belirtiliyor. Ancak AVM'lerdeki restoran, sinema salonları, eğlence ve spor merkezleri salgın kontrol altına alınana kadar kapalı olacak.