Portekizli iktisat profesörü Joao Cesar das Neves, Avrupa Merkez bankasına (AMB) ateş püskürüyor. Portekiz Katolik Üniversitesi öğretim üyesi olan das Neves, “AMB'nin kararları hiçbir problemi çözmüyor, sadece kuvvetli narkoz yerine geçiyor”, diyor. Oysa merkez bankası sıfır faiz politikasıyla Avrupa'nın güneyindeki kriz ülkelerinin ucuz krediyle ekonomilerini canlandırmalarına, büyüme hızının ve tüketim harcamalarının artmasına yardımcı olmak istiyor.
İktisat profesörü das Neves bu formül işlemediği için kuzeyin zengin ülkeleri gibi güneyin kriz ülkelerinin de AMB'ye kızgın olduğunu belirtiyor. Halbuki Portekiz sıfır faiz politikasından kârlı çıkıyor. AMB milyarları bedava dağıttığı için riskli Portekiz devlet tahvillerinin faizi yüzde 2'ye kadar indi. Uzun vadeli borçlanma senetlerinin faizi de yüzde 3'ü geçmiyor. Portekiz böylece borç ödemelerinde daha az zorlanıp bütçesinin manevra kabiliyetini arttırabiliyor. Ucuz merkez bankası kredilerinin yatırımları arttırıp uzun zamandır hasreti çekilen büyümeye yardımcı olması beklenmekteydi. Cesar das Neves ise, ‘paranın akması beklenen yere gitmediğini' söylüyor.
Yatırımlar yerinde sayıyor
İşadamı Viktor Oliveira, bankaların kredi vermek için sıraya girdiğini, ama borç paraya ihtiyacı olmadığını belirtiyor. Oliveira'nın şirketi imal ettiği döküm kalıplarına bütün dünyada alıcı buluyor. Şirket finansman ihtiyacını geliriyle karşılıyor. Geçmişte yüklü miktarda para batıran Portekiz bankaları sadece sağlam şirketlere kredi veriyor. Genç şirketler bankalara borçlanamıyor. Ekonomik büyümeye katkıda bulunması umulan yeni şirketlerle girişimlerini çeşitlendirmek isteyen orta ölçekli işletmelere kredi kullandırılmıyor. Para bankada yatıyor.
Kredi sıkıntısına rağmen spekülasyon balonları şişmeye devam ediyor. Öncelikle başkent Lizbon'daki gayrı menkuller fahiş fiyatta el değiştiriyor. Bireysel tüketim kredilerinde de artış kaydediliyor. Cesar das Neves, ucuz merkez bankası parasının borçlanmayı teşvik edip kötü örnek olduğunu söylüyor. Avrupa Birliği'nin kontrol mekanizması devlet borçlarının arttırılmasına izin vermiyor. Kurnaz belediye başkanları da, ucuz kredilerden yararlanabilmek için belediye şirketleri kuruyorlar. Geçmişte bu uygulama devlet borçlarının astronomik boyutlara tırmanmasına yol açmıştı.
Merkez bankası yanlış sinyal veriyor
Cesar das Neves sıfır faiz politikasının, kayıtsızlığın nüksetmesine ve çoktan yapılması gereken reformların ihmal edilmesine yol açmasından endişe duyuyor. Düşük faizler yüzünden devletin borçlanma kaygısından kurtulduğunu ve hükümetin popüler olmayan değişiklikler yapmaktan kaçındıklarını söyleyen iktisat profesörü, aynı zamanda merkez bankasının normal şartlar altında çoktan iflas etmiş olması gereken bankaları suni olarak ayakta tuttuğunu ifade ediyor. Cesar das Neves, “AMB parayı ucuzlatmasaydı, tabii çok daha kötü sonuçlar doğardı. Ama yapısal problemlerimiz çözülmedi, sadece ertelendi”, diyor.
Merkez bankasının para politikası Portekiz'i değiştirmedi. Orta halli kesim kriz yüzünden tasarruflarını erittiği gibi AMB'nin ucuz kredilerinden de yararlanamıyor. Haciz konabilir geliri olan memurlar ve diğer devlet hizmetlileri bol kredi kullanıyor ve lüks markalara para harcıyorlar.
Ucuz krediyle ihtiyaç olmadığı halde şık otomobiller, pahalı gayrı menkuller satın alınıyor, yaz tatili için rezervasyonlar yaptırılıyor. İktisat profesörü Cesar das Neves Portekiz'de ekonomik büyüme yerine tüketime ve spekülasyona para yatırıldığı için bir sonraki krizin ufakta görünmeye başladığını, bunu da Avrupa Merkez Bankası'nın sıfır faiz politikasına borçlu olduklarını sözlerine ekliyor.
