Margaret Atwood*
Çeviri: Özlem Öztemel
Birinci Dünya Savaşı devam ederken her yerden gelen gönüllü kadınlar, birliklerin siperlerinde yardım için toplandı. Bandaj sarıyorlar, muhafaza edilen yiyecek kutularını paketliyorlar ve örgü örüyorlardı. Babaannem Nova Scotia’nın kırsal bölgesindeki bir örgü kulübüne katıldı. Küçük havlularla başlıyorsunuz, daha sonra atkılara geçiyorsunuz; eğer gerçekten eliniz becerikliyse kar maskesi ve çorap örmeye koyuluyorsunuz ve en sonunda –zirve!- eldiven örebiliyorsunuz. Babaannem örgü konusunda çok beceriksizdi. Küçük havlulardan öteye geçemedi.
Örgü kulüplerini sık sık düşünürüm. Bu kulüplerin gerçekten toplanma amaçları neydi? Örgü ihtiyacını karşılamak mı yoksa oğulları ve kocaları tehlikede olan çok endişeli siviller bitmek bilmeyen bir şekilde beklerken onlara ellerini meşgul edecek bir iş verip morallerini yükseltmek mi? Çorapların ve eldivenlerin cephe hattına ulaştığını görebiliyorum ama ya küçük havlular? Siperdeki çamurlu, sıkış tıkış ve tatsız hayatı ortaya seren fotoğraflardan görüldüğü üzere pek havluya ihtiyaç duymuyorlarmış. Özellikle de babaannemin yamuk yumuk ve delik deşik havlularına. Acaba bu havlular gizli bir depoda sökülüp yünleri daha işlevsel bir amaç için mi değerlendirildi?
Yani, babaannemin, son tahlilde belki de çok kullanışlı olmayan ama beyni meşgul ettiğini ve bir iş başarma hissini sağladığını umduğum, havlularının ruhu adına size kendi acayip kişisel izolasyon etkinliklerimden bazılarını sunmak istiyorum. Bazılarını evde deneyebilirsiniz. Gerçi belki de hiç denememiş olmayı dileyeceksiniz.
Fotoğraf sıralamayı, eski dosyaları düzenlemeyi, depo sandıklarını altüst etmeyi, orada bulunan bazı şeylere şaşırmayı –niye bunu sakladım ki ya da bu tam olarak ne?- şu an ya tarih ya da kel olmuş eski sevgililerin mektuplarını okumayı önermeyeceğim. Buna benzer şeyleri hepimizin yaptığını düşünüyorum. Her halükârda yapılacak bahçeciliği de. Ya da eskiden yaptığım gibi çevrede gençler dolaşıyorken sınai üretime geçmiş gibi bir şeyler pişirmeyi ki şimdi de deneme amaçlı tekrar yapıyorum. Bunları es geçip direkt çamaşır makinesinden çıkan tiftik, yumurta kartonu ve mum artığı ile ateşleyici yapmayı anlatacağım. Bu malzemeleri ateşleyici yapmak için kullanabilecekken neden çer çöp yığını oluştursunlar ki? Uzak bölgelere uçuşlar gerçekleştiren bir grup kadın pilot, 1990’larda beni Yukon, Whitehorse’ta kahvaltıya götürdüklerinde bu tarifi öğrenmiştim. O günden beri de yaparım. Kolayca memnun olan aile üyelerim arasında popüler bir tatil hediyesidir.
Şöyle yapacaksınız; çamaşır makinenizden çıkan tiftikleri biriktirin. Mukavva cinsinden yumurta kartonlarını biriktirin. Mum artıklarını biriktirin. Tiftiği yumurta kartonunun çukurlarına doldurun. Eritme amacıyla kullandığınız metal bir kapta mum artıklarını eritin ve geniş bir tenceredeki kaynayan suyun üzerine yerleştirin. Alevle direkt temas ederek eritmeyin sakın. Erimiş mumu tiftiğin üzerine dökün. Mum sertleştiğinde küpler halinde kesin. Olur da uçakları düşerse diye yanlarına bunlardan almadan asla izi takip edilemeyen yabana uçmayan pilot kadınlardan alıntı yapmak istiyorum: “Görüp görebileceğin en iyi ateşleyici!”
Son zamanlarda yaptığım başka bir aktivite de sincapların önünü kesmek. Tavan arasından kemirme sesi mi geliyor? Dünyanın bu kısmında olasılıklarınız şu şekilde; rakun, keseli sıçan, fare, sincap ya da Google Earth. Büyük ihtimalle sincaptır, diye düşündüm ve gerçekten öyleymiş. İlk başta kemirme alanlarının tam altında geleneksel caz ve psikedelik rock çalarak onların önünü kestim fakat sonra feryatlara ve çığlıklarla alıştılar. Ben de bir merdivene çıkıp tavana büyük çelik bir kâse yasladım ve metal koca bir servis kaşığıyla kâseye küt diye vurdum. Evet, biliyorum, bunu gece yalnız başıma evde yapmamalıydım. Özellikle bunu okuyan genç nesil beni paylayacaktır çünkü benim yaşımdaki insanlar merdivenlerden düşüp boyunlarını kırarlar, hele kâseye vurmak için iki ele ihtiyaç olduğundan hiçbir şeye tutunmuyorlarsa. Bir daha yapmayacağıma söz veriyorum. (Bir sonraki sefere kadar.)
Çatı ustası deliğin yerini tespit ettikten sonra- çatı ustaları evin içine girmedikleri sürece eviniz için çalışabiliyorlar- bir pencereden çıkıp çatıya tırmanmayı ve deliği toz acı biberle doldurmayı başardım. (Genç nesil için stresli bir an daha, şöyle deyip duruyorlar: “Bırak da ben yapayım!” Ben de şöyle yanıt veriyorum: “Sen çok büyüksün.” Dediğim doğru aslında, 1950’lerdeki savaş sonrası yemek bolluğu sayesinde yeni nesil daha uzun olmaya yatkın. Neyse ki, başka bir merdiven aracılığıyla aşağı inmeme yardım ettiler. Hepsinin kolları uzun.) Sincapların kemirme sesi böylece son buldu. Bunu siz denemeyin. Bu bir öneri değildir. (Yaşlı deli teyzeler her halükârda deneyecek. Onları engelleyemem, siz de engelleyemezsiniz.)
Endişelenmeyin. Böcek ilaçlamadan bir çocuk geldi ve sincapları dışarı çıkardı. Böcek ilaçlamadan gelenler de evinizin içine girmedikleri sürece eviniz için çalışabilir.
Benim oyalandığım şeyler de bunlar işte. Artık ciddi konulara geçebiliriz, mesela naklen yayın yarışmaları. Bir zamanlar kutlama, sevinç, içki, sohbet, eğlenme ve alkışlama için bir araya gelen gerçek fiziki vücutlarla gerçekleştirilen konuşmalar, festivaller, bağış etkinlikleri ve programlar iptal edildiğinden ve alternatiflerin üretilmesi gerektiğinden bu yarışmalar mantar gibi çoğalıyor. Canlı yayınlar, videolar, podcastler, radyo röportajları ve telefonunuzu yüzünüzden kol mesafesinde tutmanız gereken FaceTime etkinlikleri. Son zamanlarda çökmeye başlayan internet bunlarla dolup taşıyor.
Krizleri, felaketleri ve salgınları anlayan, antik Roma konusunda uzman olan Cambridge’in sinirli klasikçisi Mary Beard, genelde tiyatro yorumlayan ama şu an tiyatro olmadığı için bunu yapamayan BBC Front Row Late programı için naklen yayın yapmamı istedi. “Biraz konuşursun,” dedi, “tabii konu salgın olacak.” Bu derin geçmişimin Kraken’ini* uyandırdı, korku edebiyatı okumakla geçen çocukluğumda, sadece ev hanımlığına hazırlık kitabı olan Betty Crocker’s Picture Cookbook’u değil, Edgar Allan Poe’nun da tüm eserlerini yalayıp yuttum. O kitapları kim kütüphanenin çocuk kısmına koyar ki? Tabii içinde hiç seks sahnesi yok, büyük ihtimalle bahane buydu. Hem çocuklar çürüyen cesetlere çok düşkündür, Berenice’te olduğu gibi özellikle bütün dişleri dökülmüş cesetlere. Anlayacağınız, Kızıl Ölümün Maskesi ile ilişkim çok eskilere dayanıyor.
Gençliğimde ilk işimin kuklacılık olduğunu ve kız kardeşim Ruth’la TV dizisi Miss Fisher’s Murder Mysteries’i baştan sona izlediğimiz gerçeğini birleştirince tembel ellerimiz için yapacak bir iş bulduk. Kızıl Ölümün Maskesi’ni yalnızca evde bulabildiğimiz şeyleri kullanarak sahnelemeye karar verdik. Yılbaşından kalma paketleme kâğıtları, biriktirilmiş fiyonklar ve lekesiz çelik yemek takımları ortaya çıktı. Prens Prospero’yu bir şampanya şişesi oynadı, saray mensuplarını şarap kadehleri, kale gibi manastırı da bıçaklar ve çatallar oynadı. Londra’nın Batı Ucuna gidemeseniz de onun yerine Kızıl Ölümün Maskesi’ni izleyebiliriz. Amatör tiyatro tabii, olabilecek en fazla amatörlükte hem de.
Ottowa’daki Ulusal Sanat Merkezi tarafından düzenli olarak yayınlanacak bir yazar-kitap lansmanı apar topar planlandı. Bu yayında Kanadalı yazarlar, bahar ayı kitaplarının listesini paylaştı. Benim muhatabım eski Kanada Genel Valisi saygın Adrienne Clarkson’dı. 50’lerin sonu 60’ların başında, Toronto Üniversitesi’ne aynı zamanlarda gitmişiz. Gerçi Adrienne, Toronto Üniversite’ne federe bir kolej ve Anglikan bir okul olan Trinity Üniversitesi’ne gitti, bense Metodistler tarafından kurulan Victoria’ya gittim. Onlar cüppe giyerdi, bizimse gösterişsiz bir ciddiyetimiz vardı. Ama Adrienne de ben de İngiliz Dili ve Edebiyatı eğitimi aldık. Canlı yayında geçirdiğimiz bir saat boyunca okumadığımız, elimizde olmayan ama okumak istediğimiz bir sürü kitap hakkında tartışmak için daha nasıl iyi bir eşleşme olabilir? Üniversite size hiçbir şey öğretmediyse de şunu öğretmiştir; aslında hiçbir fikriniz olmayan bir konu hakkında atıp tutabilirsiniz. Bir noktada kablosuz bağlantım dondu ve telefonu havada tutarak evin içerisinde sinyal bulmak için koşuşturup durdum. Aynı eski günlerdeki gibi.
Yakın zamanda canlı yayında kuşlarla ilgili bir piyes oynayacağız, normalde bahar göçünün zirve yaptığı Mayıs ayında gerçekleştirdiğimiz iki etkinliğin eğlenceli bir alternatifi olacak. Bu iki etkinliğimiz, Erie Gölü’nün ortasındaki Pelee Adası’nda büyük göç esnasında bir mola işlevi gören SpringSong (Bahar Şarkısı) ve Pelee’de kuş halkalamayla eğitim istasyonu olan the Pelee Island Bird Observatory (Pelee Adası Kuş Gözetleme). Ziyaretçi yazarlar, Greed Bird Race ve Lastik Ördek Korosu olmak üzere bu etkinliklerin her özelliğini canlandırmaya çalışacağız. Facebook Canlı Yayınından yayın yapacağımız için siz de, her neredeyseniz, kendi lastik ördeğinizi getirip yayına katılabilirsiniz. Koro şefi benim.
Bu sırada kız kardeşim ve dikiş makinesi, ışık hızında bana doğru son sürat geliyor. Yani tam olarak ışık hızında değil tabii ki ama yoldaki arabaların azlığından dolayı normalden daha hızlı. Ben de antika dikiş makinemi buldum, makineyi yağlayıp tekrar nasıl çalışacağını çözdükten sonra sağlık çalışanları için yüz maskeleri dikeceğiz. Biraz elastik bile buldum, bugünlerde yaşanan kıtlığı düşünürsek çok fazla yüz maskesi dikiliyor olmalı. Sonuç babaannemin havlularına benzeyebilir; mükemmel değil, yamuk yumuk ama iyi niyetli. Ve umarım, işlevsel de olurlar. Şans dileyin.
*Margaret Atwood, Kanadalı bir yazar. 18 Kasım 1939'da Kanada'nın Ontario eyaletindeki Ottawa'da dünyaya geldi. Yazar, gelmiş geçmiş en önemli Kanadalı yazarlardan biri olarak görülüyor. Yazar ve şairliğinin yanı sıra denemeci, eleştirmen, feminist ve çevre aktivisti kimlikleriyle de tanınan Atwood, sosyal medyayı aktif kullanmasıyla biliniyor. Son yıllarda 'Damızlık Kızın Öyküsü' kitabının dizi versiyonu 'The Handmaid's Tale' ile dünya çapında fenomen olan yazarın kazandığı ödüller arasında Man Booker da var.
