Ancak bunun neden semaglutid, tirzepatid ve diğer GLP-1 ilaçlarında bunun neden yaşanıldığının anlaşılması, sağlık üzerindeki uzun vadeli etkilerini ve gelecekte nasıl reçete edileceklerini belirlemede hayati önemde olabilir.
Rubino, “İnsanlar bunu pek kabul edemiyor. Bunların kronik hastalık ilaçları olduğunu söylüyorum ama bence herkes ‘Evet, ama ben farklıyım, kilo hedefime ulaşınca hallederim’ diyor. Ancak gerçek şu ki, beyin çok güçlü bir organ" diyor.
Uzmanların başlıca kaygılarından biri de verilen kilonun geri alınmasının fizyolojik etkileri. Bir araştırmada, plasebo iğnelere geçenlerin vücutlarındaki yağ oranları artmakla kalmadı, bel çevreleri de genişledi.
Ancak henüz zayıflama ilaçları kullanan herhangi bir kişinin, ilaç almayı bıraktığında vücut yapısının daha kötü olacağına dair doğrudan bir kanıt yok.
Obeziteyi anlamak
Bunlar genel eğilimler. GLP-1 ilaçlarına tepkiler bireysel düzeyde çok fark edebiliyor. Örneğin, ilaçlar herkeste işe yaramıyor. 2021’deki denemede semaglutid katılımcıların %14’ünde, ilacı bir yıldan uzun süre almalarına karşın, %5’lik bile kilo kaybı yaratmadı.
Bazı katılımcılarsa, deney bitmeden öncesinde bile kilo almaya başladı.
Rubino ayrıca, semaglutid almayı bırakanların kilo almaya başlasalar bile ilacın sağladığı faydaların bir süre daha devam edebileceğini vurguluyor. Özellikle de kan şekeri seviyesinin düzenlenmesinde.
"Bu kişiler belki kilo verdikten sonra daha aktif hale gelebiliyorlar. Daha iyi uyuyor, belki uyurken daha az uyku apnesi olayı yaşıyorlar. Bu faktörlerin hepsi insanların metabolik hastalıklarını etkileyebilir.”
Bu çeşitlilikler obezitenin farklı türleri olmasından da kaynaklanabiliyor. Yakın zamana dek uzmanlar obeziteyi tek bir tür hastalık olarak görüyordu, ancak şimdi çok daha karmaşık olduğu fark ediliyor.
GLP-1 ilaçlarının popülerliği aynı zamanda müstesna bir fırsat da sunuyor. Novo Nordisk’in verilerine göre her hafta 25 bin ABD’li Wegovy almaya başlıyor. Bu kadar büyük bir örneklemle, uzmanlar obezitenin farklı türlerini insanların ilaçlara nasıl tepki verdiğini gözlemleyerek öğrenebilir.
Ozempic ve Wegovy’nin üreticisi Novo Nordisk, BBC’ye şu açıklamayı gönderdi.
“Hastaların ilacı almayı bıraktıktan sonra verdikleri kilonun tamamını alacaklarını gösteren bir kanıt yok. İlacın haftada bir alımının bırakılmasından sonraki bir yıl içinde, hastalar daha önce verdikleri kiloların üçte ikisini geri aldı. Bu tespitler aynı zamanda obezitenin kronikliğini teyit ediyor ve sağlık ile kiloda kaydedilen gelişmelerin korunabilmesi için sürekli tedavi gerektiğini gösteriyor.”
Sürekli ilaç kullanmak
University College Dublin'deki bilim insanları tarafından yönetilen yeni bir Avrupa konsorsiyumu şimdi bunu daha ayrıntılı olarak araştırmaya çalışıyor.
Alex Miras, "İster kan testleri ister psikolojik testler olsun, bir hastanın bu ilaçların her biriyle nasıl başa çıkabileceğini anlamamıza yardımcı olabilecek farklı öngörücüler elde etmeye çalışmak istiyoruz. Şu anda onlara üç ay boyunca bir ilaç veriyorum ve kilo verirlerse şanslı olduğum anlamına geliyor. Tamamen karanlıkta ateş ediyoruz" diyor.
Miras, bu tür bilgilerin belirli bir hasta için en uygun zayıflama ilacını, zaman içinde ilaca direnç gösterme olasılığını ve kilolarını kontrol altında tutmak için kullanılabilecek farklı ilaç kombinasyonlarını belirlemek için kullanılacağı bir gelecek öngörüyor.
Whyte'a göre kesin olan bir şey varsa o da obezite hastalarının birçoğunun nüksetmelerden kaçınmak için sürekli olarak ilaç kullanmak zorunda kalacağı.
Rubino'ya göre, GLP-1 ilaçlarının daha yüksek dozlarının hastaların kilo vermesine yardımcı olmak için akut fazda kullanılıp kullanılamayacağını ve ardından daha az yan etkiye sahip olan ve uzun vadeli olarak reçete edilebilen daha düşük "idame" dozlarının kullanılıp kullanılamayacağını değerlendirmek için klinik çalışmalar planlanıyor.
Obezite tedavisinin sağlık sistemine olan maliyeti konusunda endişeler dile getirilse de İngiltere'deki Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) şu anda Wegovy'yi yalnızca iki yıllık bir süre için kapsıyor. Daha düşük maliyetli jenerik alternatifler bunu daha uygulanabilir hale getirebilir.
Novo Nordisk'in Saxenda patenti bu yılın sonunda sona eriyor ve rakipleri Teva, Pfizer ve Mylan'ın 2024'ün sonlarında liraglutidin jenerik versiyonlarını piyasaya sürmesi bekleniyor. Ozempic'in jenerik alternatiflerinin önümüzdeki on yıl içinde piyasaya sürülmesi bekleniyor.
Whyte, "Liraglutid semaglutid kadar etkili olmasa da, patentlerin süresi doldukça maliyetler muhtemelen düşecektir" diyor.
"Dolayısıyla insanlar yakında bunu daha uzun vadeli bir seçenek olarak düşünmeye başlayabilir ve GLP-1 ilaçlarının genel maliyetleri düştükçe, kronik ilaçlar olarak reçete edilmeleri daha kolay hale gelecektir."
