Hakkari/Fotoğraf: Candan Yıldız

Belediye eş başkanları Hakkari ve ilçelerinde genç kadın ve erkek intiharlarına ya da şüpheli ölümlere dikkati çekmişti ki ben de üstün körü yazmıştım…

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 14 Haziran’da açıkladığı “İntihar istatistikleri”ne göre de Hakkari, 2009-2023 yılları arasında intihar hızının en yüksek olduğu ikinci il… Birinci sırada Ardahan var…

Hakkari İnsan Hakları Derneği’nin 2023 raporu gözden kaçmasın istedim. Bu rapora göre Hakkari’de 2023 yılında 25 kişinin intihar ettiği not ediliyor. TÜİK de bu rakamı 24 olarak açıkladı. 24 kişiden 17’si erkek, 7’si ise kadın… Kayıtlara geçmeyen vakalar da var tabii…

İHD’nin raporuna göre intihar vakalarının çoğunluğu Hakkari merkez, Şemdinli, Çukurca ve Yüksekova’da… İntihar edenler ortalama 17-30 yaş aralığında genç kadın ve erkekler…

İntihar vakalarını bireysel bir sorun olarak görmek kolaycılık olur. TÜİK’in istatistiklerin de de bunu görebiliyoruz. 2023’te 4061 intihar vakası arasında “Hastalık, Aile Geçimsizliği, Geçim Zorluğu, Ticari Başarısızlık, Hissi İlişki ve İstediği ile Evlenememe, Öğrenim Başarısızlığı” gibi nedenlerin yanı sıra “Diğer ve Bilinmeyen” nedenler yüzde 59,2 ile en yüksek oranı oluşturuyor.

Kaldı ki geçim zorluğu da bireysel değil toplumsal bir sorun. Vergi politikaları, emeklilere dönük kararlar ya da asgari ücrete mahkûm edilen milyonlar politik bir mesele…

Hakkari İnsan Hakları Derneği, 2023’teki intihar vakalarıyla ilgili sekiz aileyle görüşmüş.

Hayatına son veren gençlerin aileleriyle yapılan görüşmelerden dikkat çeken noktalar şöyle: Şemdinli’de üç ay arayla intihar eden iki erkek kardeşin ailesi çocuklarının cep telefonundan sürekli dini videolar izlediğini söylüyor. Raporda ailenin çocuklarının ölümünü dini açıdan normalleştirdiği belirtiliyor.

Şemdinli’de 4 Haziran 2023’de intihar eden gencin ailesiyle yapılan görüşmeden çıkan notlar da toplumsal dokuya ilişkin çok şey söylüyor: “Aile, E.E’nin geceleri korkudan uyuyamadığını sürekli kabuslar gördüğünü ve ‘beni yılanlar ısırıyor, beni yemeğe geliyorlar’ dediğini beyan ettiler. Bu durumdan kaynaklı çocuklarını iyileştirmek için hocalara götürdüklerini söylediler. “

Hocalardan medet umulması bir yana, aile devletin ilgili kurumlarının kendilerini ziyaret etmediğini, kurumlardan destek alamadıklarını söylüyor…

Raporda genç kız intiharlarıyla ilgili ise şu gözleme yer verildi:

“Genç kız intiharlarının çoğu basında yer almakla beraber yetkili merciler tarafından nedenleri yeterince araştırılmamıştır. Yapılan gözlemler sonucunda ve araştırmacı gazetecilerinde iddiaları ile birlikte Hakkari’de 2019 yılında patlak veren ve kolluk kuvvetlerinin de dahil olduğu kişilerin kadınları cinsel istismara zorladığı bilinmektedir. Bu kadınların çoğunun da intihar adı altında şüpheli ölümler olduğu gözlemlenmiştir. Son zamanlarda eylül ayının sonu, ekim ayının başı içerisinde özellikle ismi henüz basına verilemeyen iki kadının intihar eyleminin 2019’da iddia edilen cinsel istismar olayı içerisinde yer alan kolluk kuvvetleri tarafından gerçekleştiğine dair iddialar gözlemlenmiştir. Aileler ile temas kurulamazken olay örgüsünün kapatılması da bu durumda dikkat çekmektedir.”

Hakkari’de genç intiharlarıyla ilgili 20 Sivil Toplum Kuruluşu (STK) bir araya gelse de, İHD Hakkari şubesi intiharlara yönelik araştırma komisyonu kursa da her vakaya ilişkin etkin bir soruşturma olmazsa gerçek tabloya ulaşmak, intiharın nedenlerini aydınlatmak mümkün değil. Bu nedenle İHD Hakkari şubenin devlet kurumları ile STK’ların ortak çalışması gerektiği, STK’ların bu konuda saf dışı bırakılmaması gerektiği vurgusu önemli.