Geçen ay en çok internet fiyatlarını konuştuk. Çünkü herkes şikayetçi. Birdenbire fahiş fiyatlarla karşılaşmış durumdayız. Tüketiciler Birliği’nin bir ay kadar önce yaptığı açıklamanın başlığı "Tüketici Mecburiyetini Kötüye Kullanmak Kabul Edilemez" şeklindeydi. Ne kadar haklı bir başlık.

İletişim hizmetlerine yapılan zammı değerlendiren Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz şöyle diyordu:

“iletişim firmalarının hizmet bedellerine yaptıkları zam; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, T.C. Anayasası, 5369 sayılı Evrensel Hizmet Yasası, TÜİK verileri ve Orta Vadeli Programı yok sayıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2024 Eylül dönemi için 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 64,91 olarak açıklanmıştır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 5 Eylül 2024’te açıklanan Orta Vadeli Program (2024-2027) belgesinde de enflasyonun 2024 yılı için yüzde 41,50, 2025 yılı için yüzde 17,50 olarak öngörülmektedir.

Bayiler yanıltıcı beyanlarla ve ‘robocall'larla satış yapıyor

Zaten telekom bayileri bir facia. Yüzbin defa “robocall” aramaları yaptığı yetmiyormuş gibi, daha kontrat bitmesine 3 ay varken, sizi acele ettirmeye, yeni kontrat bağlamaya (böylece 3 ay önceden pahalı tarifeye geçirtmeye) uğraşıyorlar. Bir yandan da alabildiğine yüksek fiyat söylüyorlar. Yeni fiyatlar hepimizi fazlasıyla şaşırtıyor ama bayilerin söyledikleri fiyatlar bazen, o hattı operatörün kendisinden alabileceğiniz fiyatın 50-100 TL kadar üstü bile olabiliyor. Bana ulaşan son bir şikâyette 70 TL'ye kadar fark olduğunu gördüm. Tüketiciyi koruyan bir mekanizma yok.

Güya BTK tüketici lehine bir sektör oluşturmalıydı ama istihbaratla uğraşmaktan telekom işi ile ilgilenemiyorlar anlaşılan. Geçen hafta arayan bir okuyucum, kendisini arayan bayinin mevcut 100 Gbps olan hattını 500 Gbps'e çıkarmayı önerdiğini ve işi nedeniyle kabul ettiğini ama geçiş yaptıktan sonra birak 500'ü, hattın hala 100 Gbps altında (60-70 civarı) bir hız aldığını şikâyet ediyordu.

30 ayda 4 katına çıkan kullanıcı başına gelir

Fiyatlardaki aşırı yükseliş acaba bir işe yarıyor mu -mesela altyapı yatırımına dönüyor mu?- 10 aydır internet hızlarını raporluyoruz. Bu 10 ay içinde, Türkiye’nin internet hızları, dünyadaki ülkelerin sıralamasındaki yeri mobilde 50-60’ıncı sıralarda, sabitte ise 100-110’uncu sıralar arasında değişti. Başka deyişle, internete yatırım yapılmıyor.

Peki bu süreçte acaba fiyatlar nasıl değişti. Buna da ARPU (Average Revenue Per User) denilen kullanıcı başına gelir rakamı ile bakalım.

3 operatörün birbirine paralel bir artışla, 2024 ikinci çeyrekte kullanıcı başına 172 - 179 ve 197 TL mobil gelir elde ettikleri görülüyor. Hızda artış olmadı ama 2022 İlk Çeyrek, 2024 İkinci Çeyrek arasındaki (30 ayda) kullanıcı başına artışı yüzde 400'lerde. (Ya da 4 kat diyebiliriz.)

30 ayda € bazında yüzde 72 artan kullanıcı başına gelir

Eylül 2024’te internet hızlarımız yine dünya sıralamasında sonlarda kalmaya devam ediyor. Dünyanın en yüksek mobil hızının ancak yüzde 11,6'sına ve en hızlı sabit hızının ancak yüzde 15,1'ine sahibiz. Durum o kadar kötü ki hem mobilde hem de sabitte bırakın dünyanın en hızlıları ile kıyaslamayı, dünya ortalamalarını bile tutturamıyoruz. Mobilde dünya ortalamasının yüzde 15 altında, sabitte ortalamanın yarısından bile altında bulunuyoruz.

Ama aşağıdaki tabloda ARPU'nun sadece TL değil, € bazında da hem de 30 ayda 2 katına doğru hareket ettiğini (yüzde 72) görüyoruz.

Enflasyonun üzerinde artışa karşın, yatırım yapılmış mı?

Bu noktada çok kârlı bilançolar açıklayan firmaların, "yatırım yoğun" bir sektör olan Telekom altyapısına ne kadar yatırım yapmış olduklarına baktık. Aşağıda 2022-2024 ikinci çeyrek arasındaki 30 ayda firmaların gelirleri ve yatırımları görülüyor. Üstteki doğrusal çizgiler gelirler, alttaki nokta nokta çizgiler yatırımlar:

Burada gördüğümüz şey şu, 2023'ün ikinci çeyreğinden itibaren dik bir şekilde yükselen gelirlere karşın, yatırımlarda hareket yok. Aynı düzeyde devam ediyor. Tabii ki bunun peşine düşmesi gereken kişiler, tüketicilerin (kendi haklarına sahip çıkarak) ta kendisi.

Çünkü 24 yıllık BTK dönemi, 20 yıllık serbestleşme ve 19 yıllık özelleştirme döneminin sonuçlarına bakarsak, sonuç berbat. Rekabetin sıfırlandığı, 3 operatörden 2sinin devlet olduğu, Tüketiciler Birliği'nin açıklamasındaki gibi tüketicinin "mecburi operatör seçimi"ne maruz bırakıldığı, fiyatların uçtuğu, yatırım yapılmayan, tüketicilerin ödediği fahiş fiyatların nereye gittiği belli olmayan bir telekom sektörü var. Teknoloji çağında, ülkeye ve gençliğimizin geleceğine yapılan pek çok kötülükten birisi de budur.

Bu yazıdaki grafikler için Mehmet Ali İnceefe'ye teşekkür ederim.