Şimdilerde Ankara'da konuşulan önemli bir konu, bu hafta KİT komisyonunda görüşülecek olan Türksat'ın durumu. Neler konuşuluyor derseniz, borç yükü altında ezilen ve gelirleri, giderlerini bile karşılayamayan (2023 sonuçlarında zarar 1,5 milyar TL) Türksat'ın "kablo", "uydu" ve "e-devlet" şeklinde üçe bölüneceği duyuluyor.

Geçtiğimiz ay, 2021'den beri genel müdürlük yapan Hasan Hüseyin Ertok yerine Ahmet Hamdi Atalay atandı. Gözümüze çarpan en önemli sorun Türksat'ın inanılmaz yüksek borçluluğu. Zaten bu 3'e bölünme ve kablo kısmının Turkcell'e (Superonline) satılması konusunda, sektörde konuştuğum uzmanlar, LifeCell satışından gelen 524,3 milyon $'ın (18 milyar TL) kullanılacağını tahmin ediyorlar. Böylece korkunç borç facialarından bir başkasının üstü kapatılmış mı olacak?

Ancak asıl ilginç nokta, savunma sanayiine çalışan Profen dahil bir takım uydu firmalarının satın alındığı ve devletin 1 milyar TL destek olduğu bir özel uydu firma oluşturulduğu iddiaları kulislerde konuşuluyor. Türksat'ın uydu bölümünün de buraya verilmesinden bahsediliyor.

2021-2022 arasında borçluluk yüzde 30, personel giderleri yüzde 97 artmış

Şirketin şu andaki finansal durumunu tam bilmesek de (çünkü 2023 henüz raporlanmadı), 2021 ve 2022 Sayıştay verilerine ve 2023 faaliyet raporuna baktık. İki Sayıştay raporu arasındaki temel finansal ve operasyonel farklarına bakarak bir karşılaştırma yapalım (bizim için ChatGPT yaptı). İşte 2021 ve 2022 yıllarına dair en önemli veriler:

Bu veriler ışığında, Türksat’ın 2021 ve 2022 performansları arasında borç artışı, kârlılık düşüşü, uydu doluluk oranlarında azalma ve artan personel giderleri gibi önemli farklar ortaya çıkmaktadır. Özellikle 2022 yılında hedeflenen kâr ve gelirlerin altında kalınması, şirketin finansal performansında iyileştirme ihtiyaçlarına işaret ediyor.

Personel giderlerindeki katlamalı artış için etrafa sorduk, neden olabilir diye; Türksat'ın çift maaş alan bürokratların yuvası olduğu iddiası vardı. Ama asıl anlatılan ayrılan genel müdürün mensup olduğu iddia edilen küçük bir cemaatle ilgili. Genel Müdürlük döneminde bu katlayan borcun ve personel giderlerinin bu cemaatle ilgili olduğu ve genel müdürün de, partinin önüne bu cemaati koyması nedeniyle görevden alındığı iddiaları var.

Mehmet Şimşek'e bir kaynak 6 milyar TL vergi burada duruyor

Diğer yandan 2022 ve 2023 faaliyet raporlarında verilen "Ertelenmiş Vergi" kalemi dikkatimizi çekti. 2022 yılında 2,1 milyar TL yani o yılın ortalama dolar kuru 16,55 ile bakarsak 127 milyon $ (bugünkü baskılanmış $ ile bile  4,4 milyar TL eder) vergi ertelenmiş. Bu rakam 2023 yılı sonunda 3,27 milyar TL'ye çıkmış. 2023 ortalama $ kuru 24 TL ile artışı da hesaplarsak 49 milyon $ daha ilave gelir. Toplam 176 milyon $ alınmamış bir vergiden bahsediyoruz. Yani bugünkü baskılanmış dolar ile 6 milyar TL.

Sn. Şimşek'e önerelim, kredi kartına vergi ya da yurtdışı çıkış pulunun astronomik zamlanması gibi halkı üzecek yollar yerine, burada ertelenmiş bir sürü vergi var.

Alacak tahsili yapılmayan TV'lar

Türksat'ta başka bir sorun da alacak tahsili yapılmayan TV'lar. 2022 raporuna göre aşağıdaki TV'lar borçlu gözüküyor. 67ci sayfasına bakılırsa şöyle diyor;

"Yukarıda yer verilen hükümlere rağmen TÜRKSAT A.Ş.’nin ödenmeyen alacaklarına karşılık sözleşme hükümlerini uygulamadığı, dolayısıyla alacakların tahsilat oranlarının düşük olduğu tespit edilmiştir. Aşağıdaki tabloda Şirkete borcu olan 15 TV Kanalı/ Radyoya ait bilgiler görülmektedir."

2019'dan beri kalan bu borçların tamamını hesaplarsak 3 milyon TL ediyor. İsimleri yerine kodlarını gördüğümüz bu TV kanallarının ödenmeyen fatura sayılarının 64'e kadar çıktığı görülüyor. Eskiden 3 aylık teminat alan, 3 ay ödeme alamadığında hizmeti kesen ve teminatı yakan Türksat, acaba şimdilerde neden bu faturaları tahsil etmemiş.

Kayırılan bu TV kanalları acaba hangileridir? Ödemedikleri çok sayıda faturaya rağmen, hangi neden ile hizmet almaya devam etmişler? Bunların isimlerinin açıklanması gerekmez mi?  Ayrıca bu rakamlar 2022 senesine ait, aradan geçen 2 yılda acaba bu borçlar tahsil edildi mi? Ya da edilmediyse bu rakamlar acaba nereye çıktı?  

Uydu sistemleri

Bildiğiniz gibi (ve de adından anlaşılacağı üzere) Türksat aslında bir uydu firması olarak kuruldu. Kablo ve e-Devlet daha sonra buraya konulan hizmetler oldu. Şimdi Türksat’ın asıl işine bakalım; Dünyada uydu sistemlerindeki gelişmeleri kısaca hatırlatalım;

1. İnternet için alçak yörünge (LEO) uydular gündemde -ki Musk'ın Starlink'i bunlardan.
2. Uydudan, cep telefonuna görüşme olanakları gelişiyor. Yakında hepimiz kullanabilir hale geleceğiz.
3. TV'lar uydudan inip, IP'den servis alıyorlar
4. Uydular konumlama servisleri için kullanılıyor.

Ama bu yazıda uydu sistemlerine değinmeyeceğiz. Çünkü başlı başına uzun bir konu. Başka bir yazımızda yazalım.

Dünya değişiyor, Türksat bu gelişmelerinin neresinde?

Şimdi özetleyelim; yukarıdaki rakamların gösterdikleri bir yana, Türksat’a tepeden bakıldığında durum şu;

1. Uydu hizmetleri gelirlerinde geriye gidiş var. Çünkü Türksat uyduları ağırlıklı TV yayını için atılmış yüksek uydular. Oysa TV kanalları giderek IP'ye dönüyor.
2. e-Devlet yatırımları konusunda aldığımız bilgi, bu sistemlerin eskimiş ve de çok dolmuş olduğu şeklinde. Ayrıca güvenlik sorunlarından bahsediliyor -ki sürekli veri sızıntısı ile gündeme geliyorlar.
3. Kablo tarafında ise, bilindik tekel sistem nedeniyle, uzun yıllardan bu yana engelleme var. Kablonet bu nedenle sadece -5 özel kablo TV zamanından kalma- 24 ilde şebekeye sahip. Dolayısıyla aslında "orta direk" için önemli bir kaynak olan "Kablo"nun alabileceği kapasiteyi yıllardır yakalayamadı. Duraklama devrinde devam ediyor.

Şimdi soralım. Türksat bu 3 alanda şimdiye kadar ne yaptı? Şimdi bölünürse bu alanlarda gelişme olacak mı? Şu ana kadar gördüğümüz şu; bilişim ve telekom alanında, AKP nereye elini attıysa, orası kurudu, duraklama devrine girdi. Dolayısıyla uzaktan bu konuya da üzüntü ile bakıyoruz.

Türksat konusuna devam edeceğiz.