02 Aralık 2024

Ballake Sissoko ve Koga sanatı

Mali'den gelen 21 telli arp benzeri bir enstrüman olan kora, merak uyandıran ve meydan okuyan bir ses karmaşıklığına sahip...

Ballake Sissoko, bir Afrika ülkesi olan Malili bir kora sanatçısıdır. Müzik dünyasında sanatçı kişiliği kora virtüözlüğünün yanısıra, aynı zamanda besteci olarak tanımlanır ve takdir edilir. Kora sanatını yenilikçi ve yaratıcılığıyla geliştirirken geleneklere bağlı kalarak sanatını hem otantik em de modern bir tarzda başarıyla üretmeye devam ediyor. Kora, Türkiye’de de dünyada olduğu gibi bilinirliği yaygın bir çalgı değil. Batı Afrika’daki Mande halklarının Arp’a benzeyen antik bir çalgısı olan kora dünyadaki en eski çalgılardan biri olarak kabul edilir ve tarihi binlerce yıl ötesine dayanır. Kora, ikiye bölünmüş ve rezonatör yapmak için inek derisi ile kaplanmış büyük bir kabak bitkisinin gövdesinden yapılmaktadır. Çalgının çentikli bir köprüsü ve bunun üzerine daa ziyade terci edildiği şekliyle 21 tel bağlanır. Teller, eski zamanlarda Antilop derisinden yapılmış olsa da artık günümüzde misina veya Arp telleri kullanılıyor. Çalgının akordu ise deri halkalarının sap boyunca aşağı ve yukarı areket ettirerek yapılıyor. Çalarken, sanatçı, sapın er iki tarafındaki kulplardan dikey şekilde tutulur ve teller işaret parmaklarıyla ve başparmaklarıyla çekerek çalgıyı kullanır. Geleneksel tarzda, iki başparmak alt kayıt yolunu seslendirirken, işaret parmakları ile üst kayıt melodi çizgisini çalar.

Kora, Batı Afirka tarihinde ve kültüründe Griot şairlerin, övgü şarkıcılarının, gezgin müzisyenlerin ve kalıtsal tarihçilerinin terci ettiği bir enstrümandı. Griotların müritleri olsa da ancak yakın aile, bilhassa da oğullar geleneğin ve becerilerin aktarılmasında önceliğe sahiptir. Bu nedenle, kuşaklardır varlıklarını sürdüren Griot aileler bulmak mümkündür. Kültürlerinin mitolojilerindeki efsaneleri anlatmak ve aktarmak işlevini sözlü geleneklerle yerine getiren Griotlar sayesinde bu efsaneler, insanların inandığı tanrı ve tanrıçaların öykülerini, doğal dünya ve doğaüstü açıklamalarıyla yaratılış, ölüm ve airet gibi mefhumlar hakkındaki yorumları ve yaklaşımları içererek Batı Afrika halklarının manevi yaşamının ve dinsel inançlarının şekillenmesinde önemli katkılar yaptılar. Bu efsaneleri miras alan, canlandıran, koruyup aktaran kişi olarak Griot, dinsel ritüellerin uygulanmasında ve kendini yeniden üretmesinde önemli ve eşsiz bir işlevi yerine getirirdi. Buna ilaveten, festivaller, düğünler, bayramlar ve yeni doğan çocuklara isim verme gibi insanların yaşamlarındaki ve kültürlerindeki bütün olaylara etkin olarak katılırlardı. Toplumsal, kültürel, dinsel değişimler karşısında Griot tanımlanan toplumsal konum ve misyonunu korumaya ve devam ettirmeyi sürdürdü ama ikaye ve konularını yeni gelişme ve kültürel geleneklerden seçti.

Müzik çevrelerinde yaşayan en büyük enstrümantalist ve bestecilerden bir olarak kabul edilen Ballake Sissoko uzun zamandır Paris’te yaşıyor.

Sanatında otantik ve saf olanın müzikal arayışlarının yaratıcılığıyla birleşmesi sayesinde yaptığı keşifler, başka ve çok değerli müzisyenlerle gerçekleştirdiği çalışmalarda ve canlı performanslarında sözcüklerin ötesine geçen diyaloglar, dilsel engelleri aşan melodilerin kusursuz bir şekilde iç içe geçtiği performanslarıyla müziğin evrensel dilini en pür haliyle gösteriyor. Bu meziyetleriyle de geniş ilgi görüyor.

Ballake Sissoko, kuşağının en önemli müzisyenlerinden biri olarak değerlendirilen Mali’li kora sanatçısı ve bestecisi olan ünlü Griot Djelimady Sissko’nun oğludur. Babasının okulunda çok erken yaşlarda Kora öğrenmeye başladı ve babasının vefatından sonra henüz ondört yaşındayken onun Ensemble Instrumental National du Mali’deki yerini devraldı.

Bouba Sacko gibi virtüöz gitaristlerle çalarak yetenek ve becerilerini daa da geliştiren Sissoko, dans için gereken geleneksel Batı Afrika ritmik yapılarını korurken batı gitarının karakteristik müzik stillerinde ustalaşan ilk yerel kora sanatçısı oldu. Büyük toplulukların üyesi ve Mali’li şarkıcılara eşlik eden bir sanatçı olarak bir müddet sahne aldıktan sonra Amerikalı Blues sanatçısı Taj Maal ve Malili kora ustası Toumani Diabate gibi tanınmış usta müzisyenlerle de solo konserler ve düet performansları sayesinde uluslararası tanınırlığını arttırdı. 2018 yılında çıkan albümü Anarouz albümü ile em Dünya Müzik Listelerinde ve özellikle de Avrupa listelerinde en üstlere çıkınca müzikseverlerin dikkatini çekti. Sissoko, ünlü Mali’li şarkıcı Kandia Kouyete ile Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Avusttralya’da turneye çıkması, Fransız çellist Vincent Segal ile kapsamlı işbirlikleri evrensel boyutta saygınlığını arttırdı.

Ballake Sissoko ve kogası

Gelenekten ilam alarak kendi kişisel tarz ve çalma stilini oluşturan Ballake, aşırı yetenekli bir kora sanatçısı olarak görülüyor. Esin ve ilham veren bir doğaçlamacı ve ince bir melodist olan sanatçı harika bir eşlikçi ve dinleyicileri melodist ve emravizasyonist olarak yeteneğiyle,ebadı standartlarına göre daha da büyütülmüş korasının yumuşak ve berrak sesiyle büyüleyen mükemmel bir virtüöz tanımını ak ediyor. Kora onun ellerinde duygu, zarafet, tazelik ve yaratıcılık ile dünyanın en iyi müziklerinden birini yapan bir besteci olarak değerlendiriliyor. Halen Salif Keita, Artur Teboul, Camille Omo Puccino, Vincent Segal, Patrick Messina, Piers Faccini gibi müzisyenlerle yaptığı işbirlikler ile yeni ufuklar da keşfeden Ballake, ‘’Korasını konuşturarak hayal gücüyle muteşem ve bilinmeyen manzaralar yaratır. Yeteneğiyle kutsal olana sınır olan ve dingin, meditatif yaylalara ve Manding savaşçılarının gurur duydukları bir ülkenin destanlarından fırlamış gibi çaprazladığı ovalara dokunan görkemli bir yolculuğa çıkardığı büyüleyici, samimi, ve otantik bir vasiyetnamenin yaratıcısı’’gibi övgüler almaya devam ediyor.

Psychedelic folk, minimalist caz ekseninde müzik yapan Ballake Sissoko’nun üstün yeteneği ve mükemmel yaratıcılığı ile dinleyicilerine ‘’ Kora müziği beni büyülüyor. Onun müziği beni kederden kurtardı. Ballake bir dünya hazinesi’’ dedirterek adından daha çok söz ettireceğini söyleyebiliriz...

Mali'den gelen 21 telli arp benzeri bir enstrüman olan kora, merak uyandıran ve meydan okuyan bir ses karmaşıklığına sahiptir. Lavta ve arpın bir karışımı olan sesi, geleneksel olarak Mandinka halkının zengin sözlü tarihlerine ve şarkılarına eşlik etmiştir.

Yazarın Diğer Yazıları

Hint klasik müziğinin tabla üstadı Zakir Hussain’e saygı

Zakir için müzik sadece bir meslek, bir kariyer alanı değil, aynı zamanda manevi bir yolculuktu. Dünyanın dört bir yanındaki sanatçılarla, geleneklerle ve kültürlerle bağ kurmanın yoluydu

Gülten Akın şiirinde Kızıldere ve Mülkiyeli devrimci Sabahattin Kurt

Kızıldere’de katledilen devrimcilerin tümünün isimleri, Gülten Akın’ın şiirlerinde anılır ama en çok Sebo’nun adı geçer

Kalan Müzik’ten kıratı ölçülemez değerde bir albüm: Abdallar’a Kalan

Düğünlerdeki aşırı alkol tüketimi ve sefahat ortamı düğün çalgıcılarının ruhsal ve bedensel olarak hızla yıpranmalarına, ciddi sağlık sorunları yaşamalarına neden olur...

"
"