Çalışanların iş hayatlarının çeşitli dönemlerinde kariyer değişimini düşünmesine neden olabilecek birçok sebep var. İnsanların büyük bölümünün sevmedikleri işlerde çalıştıklarını biliyoruz. İddialı bir araştırmanın sonuçlarına bakarsak 10 yıldan uzun süre aynı işi yapan kişilerin sadece yüzde 22'si mevcut durumlarından memnun.

Joblist tarafından yapılan yakın tarihli kariyer değişimi anketi, korkulanın aksine, kariyer değiştirenlerin kararlarından ezici bir şekilde memnun olduklarını ortaya koyuyor.

Araştırmaya katılanların yüzde 77'si daha mutlu, yüzde 75'si daha memnun, yüzde 69'u daha tatminkâr, yüzde 65'i ise daha az stresli olduklarını söylüyor. Çalışmaya katılanların yüzde 80'i "değişikliği daha erken yapsaydım" demiş. Bu ümit veren veriler kariyerlerini değiştiren herkesin kararından memnun olduğu sonucunu elbette doğurmuyor. Katılımcılara kariyer değişikliğini tekrar yapıp yapmayacakları sorulduğunda, yüzde 75'i yapacağını söylerken, yüzde 13'ü emin olmadığını, yüzde 12'si değiştirmekten pişman olduğunu söylüyor.

Bu değerlendirmelere baktığımızda kariyer değişikliği çoğumuzun korktuğu gibi yolun sonu değil. Aksine iş hayatına 25 yaşında başlayıp, ortalama 65 yaşında iş hayatından çekileceğimizi düşündüğümüzde aradaki 40 yıl sevmediğimiz işlerde geçirilebilecek kadar kısa ve önemsiz değil.

Kariyer değişikliği yapmanın neden gerekli olduğuna daha sonra değinmek kaydıyla şunu söyleyelim ki; kariyer değişikliği yapmak mümkün. Bu satırların yazarı eski bir bankacı, uzun zamandır eğitmenlik, danışmanlık, koçluk yapıyor. Şimdi de T24 aracılığı ile yazarlık kariyerine soyunmuş durumda. Yani elde var üç. Çalışmalar, iş hayatımız boyunca 3-7 kez kariyer değişikliği yapabileceğimizi söylüyor. 7 rakamı abartılı olsa bile 3-4 kez değişikliği gerçeklerden uzak olarak değerlendirmek zor.

"Hayallerinin peşinden koş!", "sen yola çık, o seni götürür.", "başlamak bitirmenin yarısıdır.", "iki yol vardı, az kullanılmışı seçtim" klişelerinin tuzağına düşmeden konuyu anlamak ve kolları sıvamak mümkün.

Kariyer değişikliği ne demek?

Kariyer değişikliği, bir kişinin belli bir süredir devam ettirmekte olduğu mevcut işinden veya uzmanlık alanından farklı bir işe veya alana geçmesidir. Bazı kariyer değişiklikleri tamamen alan değiştirmeyi gerektirse bile birçok kariyer değişikliği fırsatı mevcut beceri setinizi yeni iş alanına transfer etmeye imkân verir. Örneğin bir bankada yöneticilik yaparken, yöneticilik beceri setinizi, farklı bir sektördeki yöneticilik kariyerine transfer edebilirsiniz. Ya da bir danışmanlık şirketinin yoğun çalışma temposu sizinle örtüşmüyorsa, buradaki deneyiminizi, çalışma saatlerinin daha düzenli olduğu başka bir sektöre ya da iş alanına transfer edebilirsiniz.

Kariyer değiştirmekten neden korkarız?

Pek çoğumuz kariyer değişikliği konusunda endişeliyizdir. Bunların sebepleri kişiden kişiye değişse de aşağıdaki gibi yaygın sebeplere dair bir genelleme yapmak zor değil.

Belirsizlik-Pek çoğumuz belirsizlikle rahat bir biçimde başa çıkabilecek şekilde yaratılmadık ya da sonrasında kodlanmadık. Bu durumda belirli olanı tercih etmek, her zaman kaybetme korkusunun, kazanma olasılığına ağır bastığı ölümlüler için doğal bir davranış.

Finansal güvensizlik-Değişen sektörler bir işsizlik dönemine, başka bir eğitim için yatırım yapmaya veya giriş seviyesinde bir maaşa yol açabilir. Bu da hayat gailesi içinde bir birey için çocuğun okul taksiti, ev kirası veya kredisi, genel harcamalar gibi standart harcamalarda sorun demek.

Deneme yanılma-Yeni bir sektörde çalışmanın günlük gerçekliği hayal ettiğimiz gibi olmayabilir. Hoşunuza giden bir iş bulmak zaman alacağı gibi garantisi de yok.

Stres-Herhangi bir mesleki deneyim olmadan yeni bir sektörde iş bulmak düşündüğümüzden daha zor ve stresli olabilir. Bu da gene stresle başa çıkma becerisi ve/veya finansal gücü zayıf kişiler için zorluğun büyümesi demek.

Mahalle baskısı-Türklere özgü görünse de "el alem ne der" evrensel bir kaygı. Kariyer değişikliği fikrini olgunlaştırma ve uygulama esnasında karşımıza çıkacak moral bozucular korkularımızı tetikleyebilir. "İnsan gül gibi işini bırakır mı?", "bunu bulamayanlar var", "rahat mı battı", "ya olmazsa", "nasıl geçineceksin?" yorumları yakamızdan kolayca düşmez. Özellikle bireysel karar almakta zorlanan yetişkinler için ebeveyn yorumları kritik olabilir.

Zorluk seviyesi-Hepimizin zorluklarla savaşma eğilimi farklıdır. Kimi insan zorluktan çabucak yılar ve vazgeçerken kimisi ise bu zorlukları üstesinden gelinebilecek bir engelden daha büyük görmez. Kariyer değişikliği süreci zorlu olacak bunu bilmek buna göre aksiyonlar almak süreci kolaylaştıracak. "Tembele her şey zor, çalışkana her şey kolay" derler.

Kariyer değişikliği zamanının gelip gelmediğini anlamak için aşağıdaki belirtilere bakın

• İşe gitmek için yataktan kalkmak her zaman zor mu geliyor?
• İş ilişkileriniz problemli mi? Yöneticiniz ve/veya çalışma arkadaşlarınız tutarlı olarak sizin için problem mi?
• Kendinizi sürekli işinizden şikâyet ederken mi buluyorsunuz?
• İşinizden tatmin duygusu hissetmiyor musunuz? Amaçsız mı kaldığınızı düşünüyorsunuz?
• İşinize karşı genellikle tembel bir tutumunuz mu var? Sürekli erteleme ve düşük motivasyon içinde misiniz?
• İşiniz gelecek vaat etmiyor mu? Gelecek vaat ediyorsa bile, bu sizin arzuladığınız gelecek mi?
• İşiniz spesifik bir alanda sizi ustalaştırmıyor mu?
• Gelirinizden ve geleceğinizden endişe mi duyuyorsunuz?
• İş-özel yaşam dengesini sağlamakta ümitsiz misiniz?
• Sadece para kazanmak için mi çalışıyorsunuz?
• İşiniz kendinize olan güveninizi ya da öz saygınızı zedeliyor mu?
• İş yerindeyken saatler geçmek bilmiyor sadece mesainin bitmesini mi hayal ediyorsunuz?

Bu soruların çoğunluğu için cevabınız evetse, başınızı elinizin arasından çıkarıp düşünme ve harekete geçme zamanı gelmiş demektir.

Kariyer değişikliği yapmak isteyen kişi neler yapmalı?

Kendinizi iyi tanıyın

Biraz basma kalıp gibi oldu değil mi? Hayır değil. Kendinizi iyi tanıyın demek, hem iş hayatından ne bekliyorsunuz, nasıl bir iş hayatı istiyorsunuz demek, hem de yetkinlik setinizin, bilginizin becerilerinizin tutumlarınızın hangi işlerde sizi başarılı ve mutlu kılacağını düşünmek demek. Farklı bu iş için tasarlanmış değerlendirme araçlarından faydalanarak kendi kişisel değerlendirmelerinizi yapabilirsiniz. Ayrıca sizi iyi tanıyan insanlara görüş sormak, geri bildirim almak, varsa bir koçla-mentörle konuşmak doğru başlangıç. Güçlü ve gelişmesi gereken yönlerinizi objektif bir şekilde analiz etmek aksiyon adımlarını belirlemek açısından önemli.

Kontrol listeleri ile başlayın

Mevcut işinizde sevdikleriniz ve sevmedikleriniz listesi, olası iş alanlarına girmenin avantajları-dezavantajları listesi, gelişmesi gereken yönleriniz listesi, olası işler ve sektörler listesi, yardımcı olabilecek kritik kişiler listesi, seveceğiniz işte elde etmeniz gerekenler listesi, kazanacaklarınız-kaybedecekleriniz listesi ve benzerleri. Farkındaysanız devam edersem bölüm uzayacak. Söylemeye -çalıştığım şey; kontrol listeleri hayat kurtarır.

Kariyer fikirleri için araştırmaya başlayın

Teknoloji ve çalışma şartları hızlı bir değişim sürecinden geçiyor. Şu anda bildikleriniz ve varsayımlarınızın 5-10 yıl sonrasını tahmin etmek için yetersiz kalacağı açık. Örneğin gelişen teknolojinin doktorluk dahil pek çok mesleği çok edeceğini biliyoruz. Sizin kariyer değiştirerek doktor olma hayalini kurduğunuz dönem ile doktor olacağınız dönem arasındaki tüm şartlar keskin bir şekilde değişmiş olacak.

Gölge işler yaratın

İşi ilginizi çeken bir iş alanında bir profesyonelle zaman geçirmeyi düşünün. Bu mevcut şirketinizde başka bir departmanda çalışan bir kişiyle toplantılara katılmak veya daha tanımlanmış bir şekilde o alanın sorumluluğuna giren işleri üstlenmek büyük resmi görmeyi sağlayacak. Pek çok şirket iş zenginleştirme, çapraz fonksiyonlar, staj, oryantasyon gibi tanımlamalar altında çalışanları yeni bir kariyer için destekliyor. Şirketinizi alternatifler için zorlayın. Şirket dışındaki alanlar içinse ilişkiler ağınızı kullanın. Bir restoran mı açmak istiyorsunuz, restoranı olan bir arkadaşınızın yerinde 1 hafta çalışmayı mutlaka deneyin.

Sabırlı olun

Aradığınız işle ilgili aldığınız aksiyonların kısa sürede sonuç vermesini beklemeyin. İşe alım yapan kişilerle bağlantıya geçmeniz, iş ilanlarını değerlendirmeniz ve başvurmanız, başvurulara verilen veya verilmeyen cevaplar, sonu olmayan görüşmeler aylar sürecek. Bu süreç moralinizi bozacak ve sabrınızı zorlayacaksa bu yola çıkmadan birkaç kez düşünün.

Doğru kişilerle iletişime geçin

İstediğiniz alanda bağlantıları olabilecek kişiler için mevcut profesyonel ağlarınızı yeniden gözden ve elden geçirin. İlişkilerinize zaman varken yatırım yapın ve bunu ihtiyacınız olduğu anda desteğe çevirin. Eğer ilişki yönetiminin temel kurallarını bilmiyorsanız öğrenin. Warren Buffet'ın yaklaşımı yol gösterebilir; "aptallar networking yapar, akıllılar ilişki geliştirir."

Staj yapmayı veya giriş seviyesi bir pozisyon bulmayı zorlayın

Kariyerlerinizi tamamen değiştiriyorsanız, büyük olasılıkla en alta yakın bir yerlerden başlamanız gerekecektir. Deneyim kazanmaya ve becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olmak için istediğiniz alanda staj veya gönüllü çalışmalarda size ilerisi için yardımcı olacaktır.

Finansal olarak hazır olun

Çalışmadan geçinebilecek hatta ilave eğitimler almanızı gerekli kılacak harcamalarınız olacaktır. Bunun planını çalışırken yapmak daha kolaydır. Unutmayın tasarruf gelirden, harcamalar çıktıktan sonra geri kalan değildir, gelirden tasarruf miktarı düşüldükten sonra geri kalan harcanır. Bu temel yaklaşımı kendinize düstur edinin ve duygusal harcamalardan, ihtiyacınız olmayan eşyalara yatırım yapmaktan uzak durun. Çıkmayacağınız tatil, sizin 3-4 aylık harcamanızı karşılayabilir.

Tekrar söyleyeyim, eğer gerekiyorsa 15 yıldır çalıştığınız işinizden bile yol yakınken vazgeçin, unutmayın çalışacağınız en az 25 yıl daha var. Enerjinizi, aklınızı ve sağlığınızı size yâr olmayacak bir kariyeri elde tutmak için harcamayın.