Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesindeki Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı'nda yayımlanan "Türkiye Uyuşturucu Raporu - 2024: Eğilimler ve Gelişmeler" başlıklı raporundan bilgiler aktarmaya devam ediyorum.

Büyüteç'te rapor hakkında dünkü bilgilerde, dünyadaki genel durumunu anlattım.

Özetlemek gerekirse; üretiminde yeni yöntemlerin ve kimyasalların kullanılmasıyla elde edilen uyuşturucuyla mücadelede zorluklar yaşandığı, uyuşturucu kaçakçılığı yapan suç örgütlerinin, terör örgütleriyle iş birliği yaparak uyuşturucuyu kaynağında sağlamaya başladıkları, ilk kez tespit edilen sentetik uyuşturucu türlerinin dünyadaki durumunu, Türkiye'nin içinde bulunduğu Balkan Rotası ve Kuzey Rotası gibi güzergahlara yönelik geliştirilen Güney Rotası'nın küresel uyuşturucu kaçakçılığında daha fazla tercih edildiği bilgileri raporda yer aldı.

Bugün ise; Türkiye özelindeki verileri okuyacaksınız. Burada aktaracağım verilerde, esrar ve eroin gibi bilinen uyuşturucu türlerinden daha özellikli olan maddelere yoğunlaşmanın daha önemli olduğu kanısındayım.

Skunk'ta endişe verici yükseliş oranı: Yüzde 148

Önce, son yıllarda bu coğrafyada epeyce talep gören sentetik yani laboratuvar ortamında kimyasalların daha yoğun kullanılarak elde edilen Skunk'la ilgili tespitlerle başlayım.

* Skunk; farklı tür kenevir tohumlarının melezlenmesi ile elde edilen, yüksek THC oranları içeren (THC: Esrarda bulunan birincil psikoaktif madde. Y.N.), hibrid esrar, Sinsemilla, Nederwiet (Hollanda esrarı) gibi isimlerle de anılan esrar türü.

* Piyasaya ilk çıktığı dönemde ülkemize genellikle Avrupa'dan gelen Skunk maddesinin son yıllarda ülkemizde de yetiştirilme eğiliminde artış gözleniyor.

* 2021 - 2023 yılları arasında Skunk dahil olmak üzere esrar yakalamalarında artış dikkat çekici.

* 2021'de yaklaşık 58,6 ton olan esrar yakalaması, 2022'de 63.4 tona, 2023'de ise; 77.9 tona fırladı.

* Skunk yakalamaları ise; 2021'de 5.5 ton, 2022'de 8.6 ton, 2023'de ise; 21,4 tona yükseldi. Özellikle, 2023'teki yakalamaların bir önceki yıla göre yüzde 148 dolayında olması fazlasıyla dikkat çekici!

* Türkiye'de 2023'de 87 bin 268 esrar ve skunk olayı yaşandı. Olaylarda 113 bin 390 şüpheli gözaltına alındı. Toplamda 99.2 ton esrar ve skunk ele geçirildi.

Kokain tablosu

* Kokain üretimi ve yakalamalarına ait küresel boyutta mevcut en güncel verilere bakıldığında kokain üretimi ve kaçakçılığı "belli bölgeler"de yoğunlaşıyor.

* Ancak son dönemlerde Latin Amerika kökenli uyuşturucu üreticisi ve kaçakçısı grupları, kıta dışındaki benzer gruplarla iş birliğini artırdı. Kokain işleme süresince alternatif kimyasalların sıklıkla kullanılması, kokain üretiminde üretim bölgelerinin ve kaçakçılığının geleneksel bölgeler dışında yaygınlaşmasına neden olmuştur.

* Kokain kaçakçılığı, küresel boyutta iki büyük uyuşturucu pazarı arasında devam ediyor. Amerika kıtası ile Batı ve Orta Avrupa. Bu pazarların dışında dünya çapında diğer ülkeler de kokain kaçakçılığından etkileniyor.

* Dünya genelinde 2022'de koka ekim alanı yüzde 12 arttı ve 355 bin hektara ulaştı. Kokain üretimi 2021'e göre yüzde 20 artışla rekor kırdı. Toplam üretim 2 bin 757 ton olarak kayıtlara geçti.

* 2022'de Kolombiya'da 230 bin hektar, Peru'da 95 bin hektar, Bolivya'da ise, 29.5 bin hektar koka ekim alanı tespit edildi. 2022'de kokain üretimi beşte bir oranında artmasına karşın küresel kokain operasyonlarındaki yakalamalar, 2021'deki düzeyde kaldı.

* Kokain, esrardan sonra Avrupa'da en yaygın kullanılan ikinci uyuşturucu. En yaygın olanı kokain tozu. Daha az yaygın olarak bulunan ise, Crack kokain.

* 2022'de Avrupa'da 323 ton ile rekor miktarda kokain yakalandı. Belçika, Hollanda ve İspanya, Avrupa'da en yüksek miktarda kokain yakalaması gerçekleştiren üç ülke. Avrupa'da yakalanan toplam kokainin yüzde 68'i, söz konusu ülkelerce ortaya çıkarıldı.

* Son birkaç yılda, kokain başta olmak üzere büyük miktarlarda uyuşturucu yakalamaları konteyner taşımacılığında yakalandı. 2023'de İspanya'da, Ekvador menşeli muzların içine gizlenmiş tek seferde bugüne kadar en büyük miktarda 9,5 ton kokain yakalandı.

* Organize suç gruplarının uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetleri, küresel ticarette yer alan yasal ticari altyapıyı giderek daha fazla hedef alıyor. Ortaya çıkarılan olaylarda, "tedarik zincirlerine sızıldığı" ve "kilit personelin sindirme ve yolsuzluk yoluyla istismar edildiği"ni ortaya koydu.

* Türkiye'de 2023'de 4 bin 650 kokain olayına polis birimlerince müdahale edildi. Bu olaylarda 7 bin 26 şüpheli ile 2.5 ton kokain ele geçirildi. 2023'de yakalanan kokain miktarında bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 9 artış yaşandı.

Metamfetaminde bir yılda 65 bin 800 vaka

* Metamfetamin; bağımlılık yapma potansiyeli yüksek olan captagon, amfetamin ve ecstasy'nin de yer aldığı ATS sınıfında yer alan sentetik bir uyarıcı.

* Uyuşturucu pazarlarında metamfetamin; toz, kristal, sıvı ve tablet formunda bulunuyor.

* Dünya genelinde 2022'de 367 ton metamfetamin ele geçirildi. Bu miktar, aynı yıl içinde yakalanan tüm ATS'lerin yüzde 68,5'ünü oluşturdu.

* Doğu, Güney-Doğu Asya ve Kuzey Amerika'da metamfetamin yaygın. 2022'de metamfetamin yakalamalarında en yüksek miktarlar; Asya'da 44 ton, Güney - Doğu ve Doğu Asya'da 149 ton, Amerika'da 96 ton, Kuzey Amerika'da 136 ton olarak gerçekti.

* 2022'de en yüksek metamfetamin yakalaması ABD'ce gerçekleştirildi. Ardından sırayla Tayland, Myanmar, Meksika ve İran, ABD'yi izledi. Yakalamalardaki artış, Afganistan'da üretilen büyük ölçekli metamfetaminle ilişkili.

* Avrupa'da 2021'de 1,2 ton, 2022'de 1,4 ton metamfetamin yakalandı.

* Avrupa, metamfetamin için küresel çapta küçük bir pazar olarak değerlendirilse de, arz koşullarına bağlı olarak genişleme potansiyeli taşımakta.

* Kıta Avrupası'nda kristal ve içilebilen formda bulunan metamfetaminin diğer uyuşturuculara oranla geniş kullanıcı gruplarına yayılma potansiyeli endişe verici durumda.

* Avrupa'da özellikle büyük ölçekli imalathanelerde üretilen metamfetaminin ortalama saflığında son on yılda artış, fiyatlarda ise düşüş yaşandı.

* Türkiye'de kolluk birimlerince ülke içi ve sınır kentlerinde gerçekleştirilen metamfetamin yakalamaları göz önüne alındığında ülkemizin metamfetamin kaçakçılığında "hedef olduğu" görülüyor.

* 17 Ocak 2022'de İstanbul Havalimanı kargo bölümünde gümrük birimleri, Meksika kaynaklı Filipinler hedefli yaklaşık 250 kg metamfetamini, 22 Ocak 2022'de yine İstanbul Havalimanı kargo bölümünde Meksika kaynaklı Çin hedefli 156 kg metamfetamin ele geçirildi.

* Sonrasında 2023 Mayıs'ta İstanbul Havalimanı'nda Meksika – Türkiye - Hong Kong ve Meksika – Türkiye – Malezya rotalı gönderilerde toplam 427 kilogram metamfetamin yakalandı.

* Ekim 2023'te ise, Sarp Sınır Kapısı'nda kontrol edilen tırda 1 ton ağırlığında pamuk cinsi eşyaya emdirilmiş Afganistan kaynaklı metamfetamin bulundu.

* Bu olaylar, ülkemizin coğrafi konumu sebebiyle metamfetamin ticaretinde transit ülke olarak görülmeye başlandığının ilk işaretleri.  

* 2019'da Türkiye'de metamfetamin yakalamalarında başlayan keskin artış, takip eden 2020, 2021 ve 2022 yıllarında da devam etti. 2023'de ülke tarihindeki en yüksek metamfetamin yakalama miktarına ulaşıldı. Ele geçirilen metamfetamin miktarındaki artışla birlikte, olay başına düşen madde miktarı da 2022'ye kıyasla 2023 yılında yüzde 60 artarak en yüksek seviyeye çıktı.

* 2023'de metamfetamin yakalamalarının daha çok toplu yakalama şeklinde gerçekleştirildiğine işaret ediyor.

* 2023'de Türkiye'de 65 bin 800 metamfetamin olayı yaşandı, 88 bin 600 dolayında şüpheli gözaltına alınırken, yaklaşık 22 ton metamfetamin ele geçirildi. 2023'deki yakalama miktarı, 2022'ye göre yaklaşık yüzde 35,5'luk artış gerçekleşti.

Değerlendirmeler

* Uyuşturucu suçlarına yapılan müdahalenin ve yakalanan şüpheli sayılarının artması, uyuşturucu sorununu veya mücadelenin başarısını tek başına ifade etmekte yeterli değil.

* Buna paralel olarak, olay ve şüpheli sayılarındaki düşüş de mücadelede başarı sağlandığı anlamına gelmez.

* Çünkü, uyuşturucu suçları kolluk müdahalesi ile ortaya çıkar. Uyuşturucu sorununu veya mücadelenin başarısını ölçmek, bu suçlara dönük ihbarlar, sokaklarda görülen narkotik madde çeşitliliği, narkotik maddelerin sokak fiyatları endeksi, doz aşımı ölümler, tedavi sayıları gibi birçok parametre dikkate alınarak anlamlı hale gelir.

* Suriye'de 2011'den bu yana devam eden istikrarsız ortamın captagon başta olmak üzere amfetamin tipi uyarıcıların bölgesel uyuşturucu pazarlarına etkisi, 2022'de Rusya ve Ukrayna arasında başlayan savaşın Kuzey Rotası başta olmak üzere geleneksel uyuşturucu rotalarına etkisi ve alternatif rota arayışlarına sebep olması, son olarak Ağustos 2021'de Taliban'ın Afganistan'da ülke idaresine el koyması, akabinde 2022 Nisan'da ülke genelinde her türlü yasa dışı uyuşturucu ekimi ve üretimine yönelik ilan edilen yasağın, küresel eroin pazar ve rotalarına etkisi göz önüne alındığında bölgesel çatışma ve istikrarsızlıklar uyuşturucu kaçakçılık trendlerine etkisinin yakından izlenmesi ve tedbir alınması gereken bir durum oluyor.

Asıl 2025 raporu, Soylu – Yerlikaya dönemini ortaya koyacak

Emniyet Narkotik Başkanlığı'nın hazırladığı rapor bir başka süreci kamuoyunun dikkatine sunuyor doğal olarak.

Şöyle ki, söz konusu rapordaki verileri, 14 – 28 Mayıs 2023'teki genel seçimlerine göre okumak gerek. Seçimler öncesinde Süleyman Soylu, İçişleri Bakanı idi. Sonrasında haziranda açıklanan kabinede ise Ali Yerlikaya, İçişleri Bakanı oldu.

Her iki bakan dönemindeki uyuşturucuyla mücadele icraatlarını değerlendirmek için –Yerlikaya'nın yıl sonuna kadar görevden alınmaması koşuluyla elbette– tüm yılı esas almak gerekecek.

Dolayısıyla 2024'ün verileriyle 2025'te yayımlanacak olan rapor, Soylu ile Yerlikaya arasındaki farkı daha net ortaya koyacak.