Yolsuzluk tapelerinden Suruç katliamına Twitter yasakları

Sosyal medya platformu Twitter’a Suruç’ta meydana gelen bombalı saldırıya ilişkin görüntüler nedeniyle üçüncü kez erişim engeli getirildi.

Suruç Mahkemesi tarafından 5651 Sayılı Kanun'un 6/A maddesi uyarınca alınan engelleme kararı, Twitter’ın kendisine bildirilen içerikleri siteden çıkarmasının ardından 2 saat sonra yeniden erişime açıldı.

 

Twitter daha önce hangi gerekçelerle kapatılmıştı?

 

Türkiye, Twitter yasağıyla ilk kez 21 Mart 2014 yılında tanıştı ancak yasakların çıkış noktası Gezi Parkı protestoları. Gezi Parkı eylemcilerinin sosyal medya üzerinden örgütlenmeleri hükümet kanadından sert eleştirilere neden oldu. Siyasilerin Twitter’a yönelik eleştirileri, protestoların sürdüğü sırada Başbakan olan Tayyip Erdoğan’ın “Twitter denilen baş belası” nitelemesiyle başladı. Hükümet, eylemlerin ardından interneti denetim altına alacak ve içerik kaldırılmasını kolaylaştıracak bir internet tasarısı üzerinde çalışmaya başladı. AKP Şanlıurfa Milletvekili Zeynep Karahan Uslu’nun hazırladığı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Teklif"i 15 Aralık 2013 tarihinde TBMM’ye getirildi. 17-25 Aralık operasyonlarından sonra internette yayınlanan ve yolsuzluk iddialarının yer aldığı ses kayıtlarını kaldırmayı amaçlayan hükümet, bu kanunda yer alan maddeleri o sırada TBMM gündeminde yer alan bir başka yasaya monte etti. İnternete kısıtlama getirilen kısıtlamalar Şubat 2014’te “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" başlığını taşıyan bir torba yasa içinde yasalaştı. 

Meclis’te onaylanan kanun Cumhurbaşkanlığı’na gönderildiğinde sivil toplum örgütleri ve sosyal medya kullanıcıları kanunun veto edilmesi için dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e çağrıda bulundu. O sırada Macaristan gezisinde bulunan Gül torba kanunda Anayasa’ya aykırı 2 madde bulunduğunu ancak bunların ikinci bir kanunla değiştirileceğini belirterek kanunu onayladı.

Abdullah Gül, konuya ilişkin Twitter’dan paylaştığı mesajda “Bu düzenlemenin (iki maddeyle ilgili) süratle gerçekleşmesine fırsat vermek için Macaristan’dan döner dönmez önümdeki yasayı onayladım. Memnuniyetle görüyorum ki iki maddeyle ilgili kaygılar yarın yeni bir yasal düzenlemeyle giderilecek” dedi.

11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün 12 yıl başdanışmanlığını yapan Ahmet Sever, “Abdullah Gül’le 12 yıl” adlı kitabında, Gül'ün Twitter, Youtube gibi sosyal medya yasaklarının önünü açan internet yasasını onayladığı için pişman olduğunu ve “Keşke o kanunu veto etseydim” dediğini yazdı. 

 

Erdoğan ‘Twitter, mwitter kökünü kazıyacağız’ dedi, erişim engellendi

 

20 Mart 2014’te dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan’ın Bursa mitinginde söylediği "Twitter, mwitter kökünü kazıyacağız" sözlerinin ardından 21 Mart 2014 günü Twitter’a erişim engellendi. Engelleme gerekçesi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu gece yarısı yasağına bazı vatandaşların şikayeti üzerine, kişilik haklarının ve özel hayatın gizliliğini ihlal nedeniyle değişik mahkemelerce alınmış kararlara Twitter'ın uymamasını gerekçe gösterildi. 3 Nisan 2014 tarihine kadar kapalı kalan Twitter, Anayasa Mahkemesi’nin ifade özgürlüğünün engellendiği yönündeki kararıyla erişime açıldı. 

 

AYM yasağı kaldırdı

 

Kararında, yasaklamaya gerekçe gösterilen mahkeme kararlarının “bütün sitenin değil, sadece ilgili içeriğin çıkarılması yönünde olduğunu” vurgulayan Anayasa Mahkemesi, Telekominikasyon İletişim Başkanlığı’nın (TİB) Twitter'ı tamamen erişime kapatarak Anayasa'nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti.  

Kararda; "TİB'in kararına dayanak gösterdiği mahkeme kararlarını aşan ve milyonlarca kullanıcısı bulunan bir sosyal medya ağı olan twitter.com sitesine erişimin tamamen engellenmesini öngören işlemin kanuni dayanağının bulunmadığı ve bu sosyal paylaşım sitesine erişimin kanuni dayanağı olmaksızın ve sınırları belirsiz bir yasaklama kararı ile engellenmesinin demokratik toplumların en temel değerlerinden biri olan ifade özgürlüğüne ağır bir müdahale oluşturduğu açıktır" ifadesine yer verildi.,

Kararda şöyle denildi:

"İnternet modern demokrasilerde başta ifade özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin kullanılması bakımından önemli bir araçsal değere sahip bulunmaktadır. İnternetin sağladığı sosyal medya zemini kişilerin bilgi ve düşüncelerini açıklama, karşılıklı paylaşma ve yaymaları için vazgeçilmez niteliktedir. Bu nedenle düşünceyi açıklamanın günümüzde en etkili ve yaygın yöntemlerinden biri haline gelen internet ve sosyal medya araçları konusunda yapılacak düzenleme ve uygulamalarda devletin ve idari makamların çok hassas davranmaları gerektiği açıktır."

 

Erdoğan: AYM kararına saygı duymuyorum

 

Anayasa Mahkemesi’nin kararı Azerbaycan ziyareti öncesinde Atatürk Havalimanı'nda basın açıklaması yapan Erdoğan tarafından ''Karara uymak zorundayız ama saygı duymak zorunda değilim. Bu karara saygı duymuyorum. Bu hukuk değildir, onu söyleyeyim'' diye konuştu.

 

YouTube’un açılması kararına TİB’den direnç

 

27 Mart 2014 Perşembe günü Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Bakanlık Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, MİT Müsteşarı Hakan Fidan ve Genelkurmay 2. Başkanı Orgenaral Yaşar Güler'e ait olduğu öne sürülen kişilerin olası savaş planlarının ele alındığı gizli toplantıya dair ses kayıtları internette sızdırıldı.

Ses kayıtlarının ortaya çıkması üzerine Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın talebiyle Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Yasası’nın “olağanüstü dönemde yayınlar” maddesi uyarınca ses kaydına ilişkin televizyon ve radyolara da yayın yasağı getirildi.

Yasak getirilen içeriğin kaldırılmasının ardından Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesi ve Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesi erişim engelinin kaldırılmasına hükmetti ancak TİB kararı uygulamadı. Youtube yasağı da Anayasa Mahkemesi tarafından kaldırıldı. 

Olayın yaşandığı dönemde Cumhurbaşkanı olan Abdullah Gül, YouTube ve Twitter yasağına kişisel hesaplarından yaptığı paylaşımlarla tepki gösterdi. Gül Twitter hesabından yasağa ilişkin şu mesajı yayınlamıştı:

“Sosyal medya platformlarının tamamen kapatılması tasvip edilemez. Ayrıca, daha önce defalarca belirttiğim gibi iletişim teknolojilerinin bugün ulaştığı noktada Twitter gibi bütün dünyada kullanılan platformalara erişim top yekün engellenmişi teknik olarak zaten mümkün değil. Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal gibi suç oluşturan hususlar varsa, ancak mahkeme kararıyla sadece ilgili sayfalar kapatılabilir. Umarım bu uygulama uzun sürmez.”

 

Twitter yetkililerinden Türkiye ziyareti

 

Twitter'ın erişime engellenip yeniden Anayasa Mahkemesi kararıyla açılmasının ardından Twitter'ın Küresel Kamu Politikasından Sorumlu Başkan Yardımcısı Colin Crowell, Avrupa, Ortadoğu ve Afrika Direktörü Sinead McSweeney ve hukuktan sorumlu direktörü Anthony Nieto'dan oluşan bir heyet Türkiye’ye gelerek hükümet yetkilileriyle görüştü.

Türkiye’de ofis açılması talebini kabul etmeyen Twitter yöneticileri, sitede yer alan içeriklerin mahkeme kararı bulunması halinde kaldırılmasını kabul etti. Anlaşmanın ardından ilk kapatılan hesaplar 30 Mart seçimlerinden önce yolsuzluk iddialarına yer veren ses kayıtlarına yer veren "Haramzadeler333" ve "Başçalan" oldu. 

 

Twitter’a sansür talebinin yüzde 90’ı Türkiye’den

 

Twitter, Şubat 2015’te yayımladığı Şeffaflık Raporu’nda kendisine iletilen sansür ve içerik çıkarma taleplerini listeledi. Twitter verileri içerik kaldırma taleplerinin yüzde 90’ının Türkiye’den geldiğini ortaya koydu. 

 

4 saat içinde erişim engeli

 

Hükümet, internete yönelik sansürün kolaylaştırılmasını öngören “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” başlığını taşıyan yeni bir torba yasayı Mart ayında Meclis’e sundu. 27 Mart 2015’te yürürlüğe giren ve eleştiri alan torba kanun bir önceki kanunda düzenlemeden farklı olarak yalnıza TİB Başkanı’nın değil, Başbakan ya da bakanların talebiyle 4 saat içinde internete erişim engellenebilmesine olanak verdi. Yürürlükte olan kanun, sakıncalı bulunan içerikler çıkarılıncaya kadar erişim yasağının devam etmesini öngörüyor. Erişim engeli içerik engellendikten sonra 24 saat içinde karar hâkimin onayına sunuluyor. Engellemeyi inceleyen hâkim kararını 48 saat içinde açıklamakla yükümlü.

Kanunda uygunsuz bulunan içerik, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle veriliyor. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebiliyor.

 

Savcı Kiraz’ın görüntüleri Twitter’ı bir kez daha kapattırdı

 

En kapsamlı erişim engellemesi Berkin Elvan dosyasının savcısı Mehmet Selim Kiraz’ın İstanbul Adliyesi’ndeki odasında rehin alındığı sırada çekilen görüntüleri nedeniyle geldi. Başabakanlık, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Yasası’nın “olağanüstü dönemde yayınlar” maddesi uyarınca Kiraz’ın rehin alınmasına ilişkin haberlere yayın yasağı getirdi.

İstanbul 1. Sulh Ceza Hakimliği de savcı Kiraz’ın öldürülmesiyle ilgili soruşturmada 166 habere URL bazlı erişim yasağı getirdi. Karar Twitter’ın yanı sıra Youtube, Facebook ve Google’ı gibi internet devlerini de yasakladı. Facebook yayın yasağı getirilen içeriği hemen kaldırarak engellenmekten kurtulurken, Twitter'a olan erişim engeli akşam saatlerinde, Youtube'un erişim engeli ise gece saatlerinde kalktı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Terör ve Örgütlü Suçlar Bürosu, Google’a içerik kaldırması için süre verdi. Google’dan erişim engellenmeden söz konusu içeriği kaldırdı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Mehmet Selim Kiraz'ın rehin alındığı ana ilişkin fotoğrafları yayımlayan basın kuruluşlarına "Batı ülkelerinde böyle bir duruma asla şahit olamazsınız. Kapılarına anında hukuk eliyle kilit vurulur. Bana göre o basın kuruluşları savcı Kiraz'ın şehit edilmesine ortak oldular" sözleriyle tepki gösterdi.

  

Suruç patlaması görüntüleri erişim engeli getirdi

 

Twitter üçüncü kez, bugün (22 Temmuz 2015) Şanlıurfa’nın Suruç ilçesinde yaşanan ve 32 kişinin ölümüne neden olan bombalı saldırının görüntüleri nedeniyle engellendi. Suruç Sulh Ceza Mahkemesi'nin aldığı yayın yasağı nedeniyle Twitter dışında görüntüleri yayımlayan gazetelerin internet siteleri ile Youtube ve Facebook'a da erişimine yasak getirildi. Mahkeme yaklaşık 2 saat sonra söz konusu yasağın kaldırıldığını açıkladı. 

Suruç Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başvurusu üzerine terör saldırısına ilişkin görüntülere yayın yasağı getiren Suruç Sulh Ceza Hakimliği, sosyal paylaşım sitelerinden içerikler ile yasa dışı kitlesel eylem çağrılarına ilişkin paylaşımların çıkarılmasına karar verdi.

Erişim Sağlayıcıları Birliği, mahkeme kararını, sosyal paylaşım siteleri Twitter ve Facebook ile video paylaşım sitesi YouTube'a iletti. Facebook ve YouTube, söz konusu içerikleri çıkardı. Suruç'taki terör saldırısı ve halkı sokağa çıkmaya yönelik yasa dışı kitlesel eylem çağrılarına ilişkin paylaşımları çıkarmayan Twitter'a ise erişim engellendi. Twitter’da bu kapsama giren 107 url uzantısı olduğu belirlendi. 

Twitter bu uzantılardan 50’sini kaldırırken 57’sine ilişkin incelemesini devam ettiriyor. Ancak, inceleme devam ederken yasa gereği 4 saatlik süre dolduğu için erişim yasağı da uygulanmaya başlandı. Erişim yasağı kararı sonrası Twitter'ın avukatı Ankara'ya geldi ve bir süre sonra erişim yasağı kararı kaldırıldı.  

T24 yazarı Füsun Sarp Nebil, erişim engellemesinin yalnızca sosyal medyayı değil CNN Türk, Hürriyet, Cumhuriyet gibi gazete ve televizyonların internet sitelerini de kapsadığını belirterek erişim engellemesinin ifade ve haber alma özgürlüğü açısından kabul edilemez olduğunu söyledi.

Kapatmalar haricinde de Twitter'a yönelik çok sayıda engelleme gerçekleşti. Bunlardan arasında uğradıkları silahlı saldırının ardından çıkardıkları ilk sayılarında Hz. Muhammed'i tasvir eden Charlie Hebdo'ya yönelik yayın yasap ve içerik kaldırmalar da gösterilebilir. Ayrıca çok sayıda istihbarat bilgisi veren Twitter hesabı Fuat Avni'nin paylaşımları ve Cumhurbaşkanına yönelik hakaret içermesi gibi gerekçelerle de çok sayıda erişim engellemesi gerçekleşti. 

 

İnternet yasakları hangi kanunlarla gerçekleşiyor?

 

Temel düzenleme 5651 sayılı yasa. Ancak Bilgi Teknolojileri İletişim Başkanlığı’ndan (BTK) aldığımız listeye göre, 5651 sayılı temel yasa dışında devlete erişim engelleme imkânı veren 8 yasa ile 1 KHK var. Bu yasaların adları ve ilgili maddelerinin numaraları şöyle:

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun Ek-4 üncü maddesi; Tütün Ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 8. maddesinin beşinci fıkrasının (k) bendi; Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabete ilişkin hükümleri (eski kanunda 56 ve 58., yeni kanunda  54, 55 ve 56. maddeler); Terörle Mücadele Kanunu’nun 6. maddesinin 4. fıkrası; Türk Medeni Kanunu’nun 24 ve 25. maddeleri; Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 101. maddesi; Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis Ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 5. maddesi; Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6. maddesi; Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 9, 76 ve 77. maddeleri.