Her türlü adaletsizliğe, yoksullaştıran ve geleceksizlik hissinin keskinleştirdiği ekonomi politikalarına itirazı birikmiş vatandaşların, 2 Nisan’da alışveriş yapmama çağrısı, iktidarı ciddi biçimde rahatsız etmiş görünüyor.

Evrensel hukukta; şiddet ve hakaret içermedikçe ifade özgürlüğünün bir aracı olarak kabul edilen, toplumsal açıdan “sivil itaatsizlik” olarak da değerlendirilen boykot, iktidar tarafından suç gibi gösterilmeye çalışılıyor. Salı gece yarısı bakanların art arda iktidar propagandası yapan kanala canlı bağlanması, bir bakanın boykotu “darbe” diye nitelediği tweeti, sabah 04.00’te atması gibi fantastik durumlar yaşanıyor.  Aynı gün ayrıca, savcılığın soruşturma başlatacağı, gözaltına alınanlar olacağı da yine gazeteci görünümlü şahıslar tarafından duyuruldu.

Ertesi gün bakanlar, prodüksiyon müzik eşlikli videolarla, 2 Nisan’da alışveriş yaptıklarını gösterirken, boykot çağrısı yaptı diye dizi kadrosundan çıkarılan oyuncular da gözaltına alındı.

Bütün bunlar bize Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da dediği gibi satın almama özgürlüğünün gücü hakkında fikir veren gelişmelerdir.

2 Nisan’daki harcamalar

2 Nisan’daki satın almama çağrılarının, ticarette nasıl bir sonuç doğuracağının merak edilmesi çok doğal. Ancak böyle bir sonucun toplamının, dijitalleşme ne kadar gelişmiş olursa olsun 10 saatte çıkması doğal olmasa gerek.

10 saat dememin sebebi şu: Dün sabah Anadolu Ajansı “2 Nisan’da kartlı alışverişlerin tutarı mart ayı ortalamasını geçti” diye bir haber yayımladı. Demek ki 2 Nisan sabahından 3 Nisan’a bağlana gece yarısına kadar kartla yapılmış alışverişlerin (toplam kart sayısı 191 milyonun üzerinde) Türkiye sathındaki parasal tutarı, bu kadar kısa sürede hesaplanıp konsolide edilip ajansın sabah saatlerinde geçeceği habere hazır edilmişti.

Öte yandan metnin hiçbir yerinde boykot kelimesi geçmediği gibi, haberde neden 2 Nisan’ın seçildiğine dair bir emare de yoktu. Artık iktidar diliyle “sözde” tarafsızmış gibi görünmek için mi yoksa boykotu küçümsemek ve yok saymak için mi orası belli değil. Ama belli olan şu ki, boykot kelimesini anmadan boykotun etkili olmadığını dolambaçlı yolla anlatan bir haber, aslında boykotun ne kadar etkili olduğunu anlatmış oluyor. Farkında olmayan arkadaşlara da not düşmüş olalım.

Günlük açıklanmayan bir veri

Veri bakımından haberin özü şu:

AA muhabirinin BKM verilerinden derlediği bilgilere göre, 1 Nisan’da 14 milyar TL olan alışveriş miktarı 2 Nisan'da 28 milyar TL’ye yükselmiş.  Haberde kaynak olarak Bankalarası Kart Merkezi (BKM) verileri gösteriliyor.  BKM verilerine göre 2 Nisan’da bayramın son günü olan 1 Nisan Salı gününe göre daha fazla işlem gerçekleştirsen aynı tarihteki işlemlerin 3-22 Mart ortalamasının tutar olarak üzerinde olduğu görülmüş.

İddialı ve veriye dayandığı için ciddi olduğunu varsaymamız gereken bir haberin son kelimesi, “görülmüştü” kelimesiyle bitiyor. Ama bu verileri AA muhabirinden başka kimsenin görmediği anlaşılıyor.

Çünkü, BKM sayfasına girdiğinizde en yeni tarihli veriler Şubat 2025 tarihini içeriyor. Yanı sıra, BKM’nin verileri günlük olarak yayımlamadığı ilgili herkesçe bilinir. Bu durumda boykot günü olan, 2 Nisan’da kartlı alışveriş tutarının 28 milyar TL olduğuna ilişkin veri nerede?

Ekonomi muhabirliğinin yeni gelişmeye başladığı yıllarda, yani medya dijitalleşmeden çok önce yaptığı veri analizleriyle tanınan kıdemli ekonomi gazetecisi ve yazarı Alaattin Aktaş sosyal medya hesabından konuyu gündeme taşıdı.  CHP’nin iktisat profesörü olan Genel Başkan Yardımcısı Yalçın Karatepe de verilerin kaynağını sosyal medyada sordu. (Ne var ki bu satırların yazıldığı dakikaya kadar henüz bir yanıt gelmemişti.)

Dolayısıyla 2 Nisan’da 28 milyar TL kartlı harcama yapıldığına dair verilerin güvenilir olup olmadığı teyide muhtaç. BKM’nin saydam biçimde açıklama yapmadığı bir ortamda bu veriler, tartışmalı olmaktan kurtulamayacaktır.

2 Nisan’da 28 milyar TL harcama yapıldığı doğru bile olsa, yani yarın bu veri teyit edilse bile bu sonuç, boykotun “işe yaramadığını” göstermez. Ülkenin birçok yerinde marketlerin, mağazaların boş kaldığına dair görüntüler, yoksulluktan, hayal kuramamaktan, barınamamaktan, dengeli beslenememekten bunalmış milyonlarca vatandaşların itirazlarını yansıtan belgelerdir. İktidarı asıl rahatsız eden de budur.